Co oznacza czasownik w tytułowym zwrocie złoić skórę (‘sprawić komuś lanie, zbić kogoś za jakieś przewinienie)?
Mówi się niekiedy:
– Ojciec po przyjściu do domu z wywiadówki złoił synowi skórę za słabe oceny w nauce;
– Za takie zachowanie złoję ci dziś na pewno skórę;
– Jak od czasu do czasu złoję mu skórę, to zaczyna się uczyć i ma lepsze wyniki.
Zazwyczaj elementem służącym do łojenia synowi skóry jest w takich sytuacjach gruby pasek skórzany wyjęty pospiesznie przez ojca ze spodni.
Złoić to oczywiście forma dokonana czasownika łoić, tak więc łoić komuś skórę znaczy ‘sprawiać lanie za powtarzające się występki’.
W dawnej polszczyźnie czasowniki łoić i złoić występowały niekiedy w innym użyciu. Można było łoić (złoić) kogoś za coś, np. Matka za byle co mnie łoiła, nie żałowała kija,
lub
łoić (złoić) kogoś czymś, np. Łoił batem za przewinienia, aż skóra trzeszczała (cytuję za Słownikiem języka polskiego PAN pod redakcją Witolda Doroszewskiego, Warszawa 1962, t. IV, s. 303).
Jak widać, do łojenia wykorzystywano bat, a czasem rzemień, które pozostawiały na ciele (plecach, pośladkach) bolesne ślady (pręgi).
Żeby załagodzić cierpienie osoby łojonej (złojonej), owe miejsca smarowano od razu łojem, czyli tłuszczem zwierzęcym o twardej konsystencji, co przynosiło ulgę.
Dlatego czasownik łoić pierwotnie rozumiano jako ‘smarować, powlekać coś łojem’ i taki sens tego słowa podawano w słownikach na pierwszym miejscu.
Dopiero wtórnie do języka naszych przodków weszło i z czasem się upowszechniło przenośne powiedzenie łoić (złoić) komuś skórę, czyli bić, zbić tak, by trzeba było później ranę czy rany smarować łojem’.
Teraz właśnie na ów frazeologizm natrafiamy w słownikach od razu, gdy interesuje nas znaczenie czasownika łoić (złoić).
Pan Literka