Sztos, czyli 'coś fajnego’

Sztos (niem. Stoß) oznacza w języku młodzieżowym (socjolekcie) ‘coś fajnego, niesamowitego, fantastycznego’.

Owo słowo przyjęło się dlatego, że jest krótkie, o wydźwięku pozytywnym i nadaje się do używania w wielu sytuacjach.

Cztery lata temu sztos został Młodzieżowym Słowem Roku.

Młodzi ludzie mówią (i piszą) sztos, kiedy im się coś podobało, gdy pomyślnie załatwili jakąś sprawę albo odnieśli sukces, np.

Sztos, wreszcie poprawiłem ocenę z polaka;
Przestałem wagarować. Sztos!;
Zdałem do następnej klasy, sztos.

Sztosem może być także sukces koleżanki czy kolegi, jest to wówczas jak gdyby rodzaj gratulacji, uznania.

Niekiedy omawiane słowo może się odnosić do pięknej piosenki ulubionego wykonawcy, dobrego filmu bądź spektaklu teatralnego czy ładnego wyglądu kogoś, np.

To było po prostu sztos [czyli świetne];

Czuję, że to będzie sztos; Sylwetka – sztos, Kasiu, gratulacje.

Taki sens słowa sztos jest wyrazem radosnej twórczości młodzieży ostatnich lat i nadawaniem wyrazom funkcjonującym już w polszczyźnie nowych treści.

Pierwotne znaczenia sztosu były zupełnie inne:

1. ‘uderzenie, pchnięcie, cios’,
2. ‘uderzenie kijem bili w bilardzie’, stąd powiedzenie być w sztosie ‘mieć szczęście, udanie trafiać w bile’;
3. ’dobry humor, dobre usposobienie’,
4. ‘pewna gra hazardowa w karty, a także ‘pula w grach hazardowych’.

Owo określenie znano już pod koniec XIX w., posługiwali się nim najpierw wyłącznie w żargonie gracze i przestępcy. Dopiero z czasem sztos nabrał nowych, wtórnych znaczeń.

O wyrazie sztos zrobiło się głośno 23 lata temu, kiedy powstał film o takim tytule w reżyserii Olafa Lubaszenki (w 2011 r. nakręcono Sztos 2. Chwila nieuwagi, czyli drugi sztos), opowiadający o cinkciarzach oszustach i złodziejach samochodów.

Sztosem nazywano tam szybki numer, przekręt stosowany przez cinkciarzy, którzy w latach 70. i 80. zajmowali się nielegalną wymianą waluty.

Dlatego później upowszechniło się  jeszcze jedno znaczenie sztosu – ‘szybkie działanie, zwykle nieuczciwe; coś zaskakującego’.

Pan Literka