Obcy język polski

  • Porady językowe
  • Polszczyzna od ręki Pana Literki
  • Poradnia Językowa PWN
  • Camera obscura
  • Quiz językowy
  • O autorze
    • Książki
      • Ortografia polska. Kodyfikacja, reformy i zmiany pisowni (1830–2010) oraz jej recepcja
      • Co z tą polszczyzną?
      • (…) boby było lepiej
      • Obcy język polski
    • Opinie
    • Dyplom mistrza polskiej ortografii
  • Porady językowe
  • Polszczyzna od ręki Pana Literki
  • Poradnia Językowa PWN
  • Camera obscura
  • Quiz językowy
  • O autorze
    • Książki
      • Ortografia polska. Kodyfikacja, reformy i zmiany pisowni (1830–2010) oraz jej recepcja
      • Co z tą polszczyzną?
      • (…) boby było lepiej
      • Obcy język polski
    • Opinie
    • Dyplom mistrza polskiej ortografii

Obcy język polski

A cappella

» Porady językowe » A cappella

Jest to wyraz cytat przejęty do polszczyzny z języka włoskiego i dlatego zawiera dwa „pp” i dwa „ll”. Ale istnieje też latynizm „capella” (przez jedno „p”)…

 – Proszę o odpowiedź, czy wolno pisać „a capella” (przez jedno „p”) i skąd właściwie się wzięło to określenie? Wiadomo, że chodzi o śpiew bez akompaniamentu, a więc „a cappella” nie ma chyba nic wspólnego z „kapelą”, zespołem grajków. Obydwa wyrazy brzmią jednak prawie identycznie. Czy może Pan coś o tym napisać? – prosi internauta caxxx@intetia.pl (szczegółowe dane do wiadomości mojej i redakcji).

Jeśli chodzi o odpowiedź na pierwsze pytanie postawione przez czytelnika, to wyjaśniam (a może niektórym osobom jedynie przypominam), że uzasadniona jest pisownia a cappella (przez dwa pp i dwa ll).

Mamy przecież do czynienia z wyrażeniem cytatem przejętym z języka włoskiego w nienaruszonej postaci graficznej a cappella (od a = ‘w’, cappella = ‘kaplica’).

Wyłącznie hasło a cappella odnotowują współcześnie wydane słowniki i poradniki z Wielkim słownikiem poprawnej polszczyzny PWN pod redakcją Andrzeja Markowskiego (Warszawa 2004, s. 3) i Wielkim słownikiem ortograficznym PWN pod redakcją Edwarda Polańskiego (Warszawa 2010, s. 3) na czele.

Przyznaję jednak, że w przeszłości zdarzyło się jednemu z leksykografów zamieścić hasło… a capella (z jednym p).

Natrafiamy na nie w Słowniku wyrazów obcych Michała Arcta z 1947 r. (przedruk wydania sprzed wojny, s. 2): a capella albo a la capella, albo alla capella ‘chór bez akompaniamentu’.

Trudno powiedzieć (bez głębszych badań), czym to było wówczas spowodowane…

Niektórzy bronią jednak obecnie pisowni a capella, odwołując się nie do rodowodu włoskiego omawianego wyrażenia, lecz do łacińskiej formy capella pisanej z jednym p, która pierwotnie nazywała właśnie ‘chór kościelny śpiewający w kaplicy’, a dopiero wtórnie ‘zespół muzykantów, zwłaszcza ludowych’.

Gdyby iść tym tropem, wyrażenie a cappella bądź a capella i rzeczownik kapela ‘zespół muzyczny’ rzeczywiście miałyby ze sobą wiele wspólnego. Działająca od 45 lat w Krakowie Capella Cracoviensis jest zespołem składającym się z orkiestry kameralnej, zespołu madrygalistów, męskiego zespołu wokalnego (rorantystów) oraz samodzielnej grupy dętej. Nieprzypadkowo więc nazwano ją Capella.

Wychodzi na to, że latynizm a capella (podobno często pojawiający się w angielszczyźnie amerykańskiej) dałoby się etymologicznie uzasadnić – tak samo jak włoskie a cappella oznaczałby on ‘śpiewanie na wzór chóru kościelnego, śpiewanie jak dawniej w kaplicy, bez akompaniamentu’ (od capella ‘kaplica’).

Jeśli a capella coraz częściej będzie w użyciu, konieczne stanie się chyba odnotowanie tego wariantu w słownikach obok włoskiego a cappella i zaopatrzenie go w kwalifikator: łac. a capella. Na razie widnieje w nich wyłącznie hasło a cappella (z wł.), które należy jednak wymawiać z jednym p [a kapella].

Kto wie, może taka właśnie artykulacja również wpływa na pisownię a capella…

Nawiasem mówiąc, Wielki słownik poprawnej polszczyzny PWN pod redakcją Andrzeja Markowskiego (Warszawa 2004, s. 3) każe nam ów termin wymawiać [a kapella], przestrzegając zarazem przed artykulacją [a kapela]).

Jednak Słownik wyrazów obcych PWN pod redakcją Zygmunta Rysiewicza (Warszawa 1958, s. 26) opowiadał się przed półwieczem za mówieniem [a kappella], czyli za wyraźnym zaznaczeniem podwojonego pp i podwojonego ll.

Zapamiętajmy zatem, że wyrażenie oznaczające dzisiaj ‘śpiewanie bez muzyki, bez akompaniamentu’ i wywodzące się z języka włoskiego ma postać graficzną a cappella i że przed wieloma stuleciami odnosiło się wyłącznie do śpiewów kościelnych chóralnych.

Dopiero wtórnie zaczęto tak nazywać ogólnie ‘styl muzyczny oparty na śpiewie wielogłosowym (chóralnym) bez towarzyszenia instrumentalnego’.

I na koniec informacja, że owym zapożyczeniem możemy się posługiwać na dwa sposoby: przymiotnikowo (jaki?), wtedy znaczy ono ‘wykonywany bez akompaniamentu, czyli instrumentów’ (np. utwór a cappella), i przysłówkowo (jak?), wówczas ma ono definicję ‘bez akompaniamentu (np. śpiewać a cappella).

MACIEJ MALINOWSKI

Podobne

Share

Tagi: ortografiaznaczenie zwrotów i wyrażeń

Obserwuj:

  • Następny wpis Swędzieć
  • Poprzedni wpis Czy na obrazku znajduje się litera spoza polskiego alfabetu?

Najnowsze

  • Niezbędny (kiedyś niezbedny)

  • Ortografia: który zapis jest poprawny?

  • Jak napiszesz?

Archiwum porad

  • ★2019 (8)
    • Luty (3)
    • Styczeń (5)
  • ☆2018 (52)
    • Grudzień (4)
    • Listopad (4)
    • Październik (5)
    • Wrzesień (5)
    • Sierpień (3)
    • Lipiec (5)
    • Czerwiec (4)
    • Maj (5)
    • Kwiecień (4)
    • Marzec (5)
    • Luty (3)
    • Styczeń (5)
  • ☆2017 (52)
    • Grudzień (4)
    • Listopad (5)
    • Październik (4)
    • Wrzesień (4)
    • Sierpień (5)
    • Lipiec (4)
    • Czerwiec (4)
    • Maj (5)
    • Kwiecień (4)
    • Marzec (4)
    • Luty (5)
    • Styczeń (4)
  • ☆2016 (52)
    • Grudzień (4)
    • Listopad (5)
    • Październik (4)
    • Wrzesień (4)
    • Sierpień (5)
    • Lipiec (4)
    • Czerwiec (5)
    • Maj (4)
    • Kwiecień (4)
    • Marzec (5)
    • Luty (4)
    • Styczeń (4)
  • ☆2015 (52)
    • Grudzień (4)
    • Listopad (5)
    • Październik (4)
    • Wrzesień (5)
    • Sierpień (4)
    • Lipiec (5)
    • Czerwiec (4)
    • Maj (5)
    • Kwiecień (4)
    • Marzec (4)
    • Luty (4)
    • Styczeń (4)
  • ☆2014 (54)
    • Grudzień (5)
    • Listopad (4)
    • Październik (5)
    • Wrzesień (4)
    • Sierpień (4)
    • Lipiec (5)
    • Czerwiec (5)
    • Maj (4)
    • Kwiecień (5)
    • Marzec (4)
    • Luty (4)
    • Styczeń (5)
  • ☆2013 (52)
    • Grudzień (4)
    • Listopad (4)
    • Październik (5)
    • Wrzesień (4)
    • Sierpień (4)
    • Lipiec (5)
    • Czerwiec (3)
    • Maj (5)
    • Kwiecień (4)
    • Marzec (4)
    • Luty (4)
    • Styczeń (6)
  • ☆2012 (55)
    • Grudzień (4)
    • Listopad (4)
    • Październik (5)
    • Wrzesień (4)
    • Sierpień (5)
    • Lipiec (6)
    • Czerwiec (5)
    • Maj (5)
    • Kwiecień (4)
    • Marzec (4)
    • Luty (5)
    • Styczeń (4)
  • ☆2011 (46)
    • Grudzień (1)
    • Listopad (5)
    • Październik (4)
    • Wrzesień (4)
    • Sierpień (5)
    • Lipiec (2)
    • Czerwiec (4)
    • Maj (4)
    • Kwiecień (4)
    • Marzec (6)
    • Luty (3)
    • Styczeń (4)
  • ☆2010 (51)
    • Grudzień (5)
    • Listopad (4)
    • Październik (4)
    • Wrzesień (5)
    • Sierpień (4)
    • Lipiec (4)
    • Czerwiec (5)
    • Maj (4)
    • Kwiecień (4)
    • Marzec (5)
    • Luty (4)
    • Styczeń (3)
  • ☆2009 (53)
    • Grudzień (5)
    • Listopad (4)
    • Październik (4)
    • Wrzesień (5)
    • Sierpień (4)
    • Lipiec (5)
    • Czerwiec (4)
    • Maj (4)
    • Kwiecień (6)
    • Marzec (4)
    • Luty (4)
    • Styczeń (4)
  • ☆2008 (52)
    • Grudzień (5)
    • Listopad (4)
    • Październik (5)
    • Wrzesień (4)
    • Sierpień (4)
    • Lipiec (5)
    • Czerwiec (4)
    • Maj (4)
    • Kwiecień (4)
    • Marzec (4)
    • Luty (4)
    • Styczeń (5)
  • ☆2007 (52)
    • Grudzień (4)
    • Listopad (4)
    • Październik (5)
    • Wrzesień (4)
    • Sierpień (5)
    • Lipiec (4)
    • Czerwiec (4)
    • Maj (5)
    • Kwiecień (4)
    • Marzec (4)
    • Luty (4)
    • Styczeń (5)
  • ☆2006 (52)
    • Grudzień (4)
    • Listopad (5)
    • Październik (4)
    • Wrzesień (4)
    • Sierpień (6)
    • Lipiec (3)
    • Czerwiec (4)
    • Maj (5)
    • Kwiecień (4)
    • Marzec (5)
    • Luty (4)
    • Styczeń (4)
  • ☆2005 (51)
    • Grudzień (3)
    • Listopad (5)
    • Październik (4)
    • Wrzesień (4)
    • Sierpień (5)
    • Lipiec (4)
    • Czerwiec (5)
    • Maj (4)
    • Kwiecień (4)
    • Marzec (5)
    • Luty (4)
    • Styczeń (4)
  • ☆2004 (46)
    • Grudzień (5)
    • Listopad (4)
    • Październik (4)
    • Wrzesień (5)
    • Sierpień (4)
    • Lipiec (4)
    • Czerwiec (4)
    • Maj (4)
    • Kwiecień (4)
    • Marzec (5)
    • Luty (2)
    • Styczeń (1)
  • ☆2003 (53)
    • Grudzień (6)
    • Listopad (3)
    • Październik (5)
    • Wrzesień (4)
    • Sierpień (4)
    • Lipiec (5)
    • Czerwiec (4)
    • Maj (4)
    • Kwiecień (5)
    • Marzec (4)
    • Luty (4)
    • Styczeń (5)
  • ☆2002 (44)
    • Grudzień (4)
    • Listopad (4)
    • Październik (5)
    • Wrzesień (4)
    • Sierpień (4)
    • Lipiec (6)
    • Czerwiec (4)
    • Maj (5)
    • Kwiecień (4)
    • Marzec (3)
    • Luty (1)

Więcej

Polecane

  • Podać (a nie: poddać) w wątpliwość

  • Antagonista i protagonista

  • Ceregiele

Komentarze i tematy

  • Ostatnie komentarze
  • Tagi
  • Soban mówi:
    I wszystko w tym temacie 😉
  • jan35 mówi:
    Warto dodać, że po serbsku "baviti se" oznacza właśnie "zajmować się...
  • Stratos Vasdekis mówi:
    Warto tu wspomnieć, że słowo „zabawa” pierwotnie (od XIV w.) znaczyło...
  • mówi:
    Janusz i Grażyna to już dziadkowie. Partnerką Seby jest Karyna, a...
  • Komentatorka mówi:
    Powiedzenie składa się z kilku wyrazów, więc na pewno nie powiedzenie.
  • dyktando etymologia fleksja frazeologia interpunkcja kalka językowa neosemantyzm ortografia regionalizm składnia stylistyka słownictwo słowotwórstwo Wielkanoc wymowa znaczenie słów znaczenie zwrotów i wyrażeń zobacz Święta
Strona używa ciasteczek (cookies). Korzystając z niej, wyrażasz zgodę na używanie cookie zgodnie z aktualnymi ustawieniami przeglądarki.
Polityka prywatności
  • Polityka prywatności
  • Skorowidz alfabetyczny
  • Źródła obrazów

Copyright © Maciej Malinowski 2002 - 2018