Wyrażenie kamień węgielny występuje w polszczyźnie w znaczeniu dosłownym (‘kamień w narożu ściany, na którym opiera się węgieł’; ‘pierwsza cegła albo pierwszy kamień wmurowane w fundament budowli’) oraz w znaczeniu przenośnym ‘podstawa, najważniejszy składnik czegoś’.

Mówi się nieraz, że wmurowano kamień węgielny pod rozbudowę szkoły lub pod budowę mostu. Uroczystość ta wiąże się zazwyczaj z ceremonią podpisania aktu erekcyjnego, czyli dokumentu firmującego całe przedsięwzięcie. Taki akt erekcyjny umieszcza się zwykle (na pamiątkę) w metalowej tubie w specjalnym schowku w fundamentach.

Warto wiedzieć, że słowo erekcyjny pochodzi od łacińskiego rzeczownika erectio (‘wzniesienie’) mającego związek z czasownikiem erygować (łac. erigere ‘wznieść, założyć, ufundować’).

Przenośnie wyrażeniem kamień węgielny określa się ważne wydarzenie w czyimś życiu, np. Wydanie książki okazało się kamieniem węgielnym jego kariery naukowej lub Kamieniem węgielnym ich udanego związku było zawsze zaufanie, jakim się obdarzali.

Jak widać, przymiotnik węgielny występujący w przywołanych przykładach odnosi się do rzeczownika węgieł. Znane jest powiedzenie wyjść zza węgła czy wyglądać zza węgła (budynku).

Pamiętajcie więc, że przymiotnik węgielny nie łączy się nigdy ze słowem węgiel (‘surowiec energetyczny, którymi pali się w piecu’; wówczas wchodzi w grę słowo węglowy, np. przemysł węglowy, piec węglowy), tylko węgieł (‘róg, narożnik’). Nasi przodkowie zamiast przymiotnikiem węgielny posługiwali się niekiedy formą węgłowy. Mówili i pisali kamień węgłowy.

Pan Literka

Ten utwór jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych 4.0. Pełny tekst licencji.