Puryzm, leseferyzm i indyferentyzm językowy

Puryzm jest to ‘przesadna dbałość o czystość i poprawność językową, wyrażająca się zwykle w nadmiernym dbaniu o przestrzeganie zasad gramatycznych i nieużywanie zapożyczeń’. Zwolenników puryzmu językowego nazywa się purystami (w l. poj. jest ten purysta i ta purystka).

Puryzm ma związek z francuskim czasownikiem purisme, pochodzącym od łacińskiego rzeczownika puritas ‘czystość’ (a ten wywodzi się z przymiotnika purus ‘czysty’).

Puryści uważają, że język jest wartością, o którą trzeba dbać. W rozmaitych tekstach (najczęściej dziennikarskich) wyszukują błędy i je później kąśliwie komentują. Nie chcą zaakceptować zmian, które zachodzą w polszczyźnie.

Przeciwieństwem puryzmu jest leseferyzm (od fr. laisser faire [wym. lese fer] ‘nie sprzeciwiać się, zostawiać, zezwalać’). To ‘postawa w kwestii mówienia i pisania charakteryzująca się przekonaniem, że język reguluje się sam, więc nie należy się sztywno trzymać reguł i trwać przy nieżyciowych  nieraz zakazach i nakazach’.

Leseferyści uważają za równoważne zarówno formy tradycyjne uznawane za poprawne, jak i wszelkie innowacje, formy ogólne, potoczne i środowiskowe, neosemantyzmy itp. Są jak badacze botanicy opisujący rośliny, lecz nie plewiący chwastów.

Istnieje jeszcze indyferentyzm językowy (fr. indifférentisme ’obojętność’, od łac. indifferens, -entis ’ani dobry, ani zły; obojętny), czyli ‘obojętność danej osoby wobec różnych kwestii językowych, bierności wobec języka i zjawisk w nim zachodzących’. Bierze się on zazwyczaj z braku zainteresowania kwestiami językowymi, są one dla indyferentystów mało ważne.

 

Maciej Malinowski

Scroll to Top