W żadnym słowniku języka polskiego nie natrafimy na to hasło. Gdyby było, florystki i floryści, a także organizatorzy przyjęć weselnych dowiedzieliby się, jak należy je poprawnie zapisywać…
– Szanowny Panie, nurtuje mnie pisownia wyrazu oznaczającego „ozdobę z kwiatów na nadgarstek”. Czy po polsku zapisujemy go „korsarz” czy „korsaż”? Przeważnie pracownie florystyczne używają pisowni „korsarz”, „korsarze”, ale jest to chyba nieuzasadnione, gdyż w oryginale mamy słowo „corsage”. W słownikach znajdujących się mojej w domowej bibliotece nie znajduję wyrazu „korsaż” (e-mail od internautki; szczegółowe dane do wiadomości redakcji).
W żadnym – zarówno starym, jak i nowo wydanym – słowniku języka polskiego ani w żadnym innym nie natrafimy na hasło korsaż nazywające ‘bukiecik z kwiatów umocowany na nadgarstku’, a szkoda, gdyż florystki i floryści, a także organizatorzy przyjęć weselnych dowiedzieliby się, że przytoczone słowo należy zapisywać jako korsaż.
Nie może być inaczej, ponieważ chodzi o rzeczownik zapożyczony z języka angielskiego corsage [wym. kɔːˈsɑːʒ] (korsaž), który w jednej z dwóch definicji znaczy ‘bukiecik z ozdobnych kwiatów przypinany do sukienki lub zakładany na rękę’ (druga to ‘stanik’, niekiedy również ‘dekolt’).
Przy adaptacji do polszczyzny tego zapożyczenia wzięliśmy przecież pod uwagę jego sposób wymowy, a nie pisownię, i dlatego końcowe -age musi być oddane w grafii przez -aż.
Nawiasem mówiąc, anglicyzm corsage artykułowany wyjątkowo z wygłosowym [až] został wprost skalkowany z francuszczyzny, w przeciwnym razie musielibyśmy go wymawiać inaczej – jako [ko:rseɪdʒ] (korsejdż).
Tymczasem wszystkie galicyzmy kończące się na -age zapisujemy po spolszczeniu przez -aż (np. fr. antourage pol. anturaż, fr. bandage pol. bandaż, fr. garage pol. garaż, fr. image, pol. imaż), to samo zatem musi dotyczyć i francuskiego corsage, i angielskiego corsage.
Żadne więc okoliczności (np. to, że nie zna się języka francuskiego) nie usprawiedliwiają nikogo, kto słowo corsage – nie zastanawiając się zbytnio nad jego pochodzeniem – zapisuje przez rz.
Korsarz (dawniej ‘żeglarz uprawniony przez króla do łupienia obcych statków’; nie mylić z piratem ‘rozbójnikiem z własnej woli napadającym na statki’) zawiera rzecz jasna rz, ponieważ jest to odpowiednik francuskiego wyrazu corsaire [wym. kɔʀ:sɛʀ] (korser). Po prostu francuskie -aire przeszło w polskie -arz.
Warto wiedzieć, że w polszczyźnie przyrostka -arz używa się wyłącznie do tworzenia nazw osobowych (np. hotelarz, ślusarz, piekarz, kioskarz, lekarz, kolejarz, bibliotekarz), a nie nazw rzeczy, przedmiotów czy pojęć abstrakcyjnych. Jest więc wykluczone, by mając na myśli ‘mały bukiecik kwietny mocowany na nadgarstku’, pisać korsarz.
A jednak taki zapis tego słowa jest prawie że powszechny. Oto przykłady wynotowane z internetu:
Ostatnio dużą popularnością cieszą się korsarze, czyli małe, kwiatowe dekoracje przeznaczone do noszenia na nadgarstku, zamontowane na specjalnej, elastycznej opasce, która łatwo oplata część ręki;
Moda na korsarze przyszła już do Polski i stały się one efektownym dodatkiem stylizacji dla druhen;
Korsarz to niewielki bukiecik-przypinka, najczęściej zdobiący kobiecy nadgarstek. Korsarze polecane są szczególnie paniom, które nie chcą klasycznej wiązanki ślubnej. Oprócz tego, że pięknie wyglądają, to jest to również rozwiązanie praktyczne – nie zajmuje rąk.
Liczę na to, że po moich wyjaśnieniach na temat słowa korsaż wszystkie florystki i specjalistki od organizacji wesel nie będą więcej popełniać tego rażącego błędu ortograficznego.
Leksykografów namawiam z kolei do jak najszybszego włączenia hasła korsaż do nowo wydawanych słowników z wyjaśnieniem, że to ‘bukiecik kwiatów na nadgarstek’. Będzie się wreszcie do czego odwołać…
MACIEJ MALINOWSKI
PS O tym, że omawiane słowo należy pisać przez ż, niech zaświadczy jeszcze taki oto stary cytat pochodzący z „Kurjera Warszawskiego” nr 29 z 1853 r.: Amelji Łuski – nie, winien Kościół Śgo KRZYŻA, podobną ozdobę w Ołtarzu Śtej FELICYSSYMT. … Oczyszczenia N. MARJI PANNY, w Kaplicy Archi–Konfraternji Literackiej, przy Kościele Śgo JANA, o godz. 9 z … dwie suknie krepowe na białych atłasowych podpinane bukietami, korsaże białe atłasowe kroju pełnego gustu …