Czy wiecie, kiedy należy pisać Ziemia (wielką literą), a kiedy ziemia (małą literą)? A jak będzie w dopełniaczu, celowniku i miejscowniku: Ziemii, ziemii (przez dwa –ii) czy Ziemi, ziemi? (przez jedno –i)?
Okazuje się, że ów wyraz sprawia sporą trudność nie tylko młodym użytkownikom polszczyzny, ale i sporej części osobników dorosłych. Wystarczy wejść do internetu, wpisać w wyszukiwarkę Google ziemia, a w co drugim przykładzie pojawi się błąd.
Mało tego, owe uchybienia przenikają do gazet i trafiają nawet do tekstów okolicznościowych tablic upamiętniających ważne wydarzenia…
Pamiętajcie, że wielka litera obowiązuje w omawianym wyrazie wyłącznie wtedy, gdy stanowi on termin astronomiczny. Piszemy np. nauka o Ziemi, historia Ziemi, wiek Ziemi, obrót Ziemi dookoła swej osi.
Małą literę (ziemia) stosuje się wówczas, gdy słowo to oznacza ‘glob ziemski, kulę ziemską, skorupę ziemską, miejsce życia ludzi’, a także ‘grunt, glebę’. Pisze się więc np. trzęsienie ziemi, worek ziemi, grudka ziemi, tunel w ziemi.
Niekiedy używa sie zwrotów w rodzaju tęsknić do ziemi ojczystej, tułać się po obcej ziemi, osiąść na ziemi amerykańskiej i w takiej sytuacji wyraz ziemia również zapisuje się małą literą, ponieważ znaczy tu tyle co ‘obszar geograficzny, etnograficzny, a podniośle ‘kraj, ojczyzna’.
Ziemia to wreszcie ‘to, po czym się chodzi’, potocznie ‘podłoga’. I tym razem mamy do czynienia ze słowem pospolitym, a zatem pisze się np. położyć coś na ziemi, chleb upadł na ziemię, coś leży na ziemi.
Tłumacząc Wam kwestię wielkiej i małej litery w wyrazie ziemia / Ziemia, posłużyłem się każdorazowo formą z jednym –i, czyli ziemi. Właśnie tak jest poprawnie: ziemi / Ziemi (a nie: ziemii / Ziemii).
Musi być ziemi, gdyż chodzi o wyraz rodzimy, ogólnosłowiański (czes. zemé, słowac. zem, ukr. zemlá, ros. ziemlá, słoweń. zémija), a w myśl odpowiedniej reguły w Wielkim słowniku ortograficznym PWN pod redakcją prof. Edwarda Polańskiego (Warszawa 2006, s. 18, reguła [21]:
„jeśli -ia występuje po spółgłoskach wargowych p, b, f, w, m, to bez względu na wymowę w wyrazach rodzimych i przyswojonych piszemy w dopełniaczu, celowniku i miejscowniku -i, np. konopi, głębi, Karwi, ziemi; natomiast w wyrazach obcych -ii, np. kopii, fobii, szałwii, anemii.
Wspomniałem na wstępie o tym, że z formą ziemi nie umieją sobie poradzić dorośli. Kilka dni temu na tablicy pamiątkowej, która zawisła w katedrze w Kwidzynie, napisano ziemii smoleńskiej zamiast ziemi smoleńskiej:
POLECAMY BOŻEMU MIŁOSIERDZIU
I LUDZKIEJ PAMIĘCI:
PREZYDENTA RZECZYPOSPOLITEJ
LECHA ALEKSANDRA KACZYŃSKIEGO
PIERWSZĄ DAMĘ
MARIĘ HELENĘ MACKIEWICZ-KACZYŃSKĄ
ORAZ TOWARZYSZĄCE IM OSOBISTOŚCI,
KTÓRE ZGINĘŁY TRAGICZNIE NA OKRUTNEJ
Z I E M I I SMOLEŃSKIEJ W DNIU 10.04.2010.
W DRODZE NA GROBY KATYŃSKIE
Pojawiła się jeszcze niepotrzebnie kropka po 2010…
Pan Literka
Czy tak było zawsze? Wydaje mi się, że mnie moja polonistka w połowie lat 90. uczyła, że Ziemia dotyczy nazwy planety i wtedy w dopełniaczu jest Ziemii, natomiast gdy chodzi o synonim słowa gleba, wtedy piszemy ziemia i odmieniamy ziemi.
I tej polonistce ktoś dał dyplom, dopuścił do uczenia dzieci?!!