Przestrzegałem Was już przed używaniem błędnych konstrukcji pisać, napisać coś z wielkiej, z dużej litery bądź z małej litery, gdyż są to kalki rosyjskich połączeń с большой буквы, с малoй буквы (s bolszoj bukwy, s małoj bukwy).
Wyjaśniłem, że poprawnie mówi się: pisać, napisać coś wielką, dużą bądź małą literą lub pisać, napisać coś od wielkiej, od dużej bądź od małej litery.
Koniecznym uzupełnieniem tamtego tekstu musi być dopowiedzenie, że za inny rusycyzm uważa się wyrażenie z nowego wiersza (c нового стихa). Chodzi rzecz jasna o słowo wiersz w znaczeniu ‘linijka, rządek pisma lub druku’, inaczej wers, które powstało z łacińskiego wyrazu versus ‘rząd(ek)’.
Nigdy więc nie wolno powiedzieć np. Rozpocznij zdanie z nowego wiersza czy Zacznij pisać z nowego wiersza, zawsze: Rozpocznij zdanie od nowego wiersza; Zacznij pisać od nowego wiersza.
Od nowego wiersza to inaczej ‘od początku nowej, następnej linijki’. Słownik poprawnej polszczyzny PWN pod redakcją Witolda Doroszewskiego i Haliny Kurkowskiej (z 1973 roku) podawał nawet, że można by sobie darować człon nowego, i zamieszczał hasło od wiersza, tzn. ‘od początku nowej linijki’. I słusznie, wiadomo, że każdy wiersz (z wyjątkiem pierwszego) jest ‘nową linijką tekstu’.
Mimo to wyrażenie od nowego wiersza weszło to użytku, znaczy to samo co od wiersza i nie trzeba się w nim na siłę doszukiwać powtarzania treści.
Musicie wiedzieć, że w polszczyźnie obecne są łacińskie określenia a capite [wym. a kapite lub a kapite] oraz a linea [a line-a], które również mają związek z rozpoczynaniem pisania od nowego wiersza czy od nowej linii, linijki (szczególnie a linea, dosł. ‘od nowej linii’, choć jest rzadziej używane), z tym że a capite lub po spolszczeniu akapit dotyczą raczej zaczynania w ten sposób całego rozdziału czy ustępu w tekście.
Być może nieraz usłyszeliście od pani od polskiego, że w napisanym przez Was wypracowaniu zabrakło akapitów, czyli że nie napisaliście kilku fragmentów tekstu od nowej linii, tylko wszystko oddaliście na papierze jednym ciągiem.
Zapamiętajcie, że wyraz akapit ma dzisiaj taką definicję: 1. ‘ustęp tekstu zaczynający się od nowego wiersza’ oraz 2. ‘początkowy wiersz nowego ustępu, zwykle wcięty lub ozdobiony inicjałem’.
Ponieważ mówi się: Zacznij pisać od akapitu (a nie: z akapitu), tak samo przyimek od musi się pojawić z rzeczownikiem wiersz: Zacznij pisać od nowego wiersza (a nie: z nowego wiersza).
Na koniec ciekawostka…
Łacińskie wyrażenie a capite jest skrótem dłużej konstrukcji a capite ad calcem [wym. a kapite lub a kapite ad kalcem], dosłownie ‘od głowy do obuwia’, która stała się później wzorcem dla polskiego powiedzenia od stóp do głów (nie: od stóp do głowy!), czyli ‘w całej postaci, od dołu do góry; całkowicie’.
Na pewno zetknęliście się ze zwrotem w rodzaju Podczas szkolnej akademii uczeń ubrany był nienagannie od stóp do głów.
Pan Literka