Obcy język polski

  • Porady językowe
  • Polszczyzna od ręki Pana Literki
  • Poradnia Językowa PWN
  • Camera obscura
  • Quiz językowy
  • O autorze
    • Książki
      • Ortografia polska. Kodyfikacja, reformy i zmiany pisowni (1830–2010) oraz jej recepcja
      • Co z tą polszczyzną?
      • (…) boby było lepiej
      • Obcy język polski
    • Opinie
    • Dyplom mistrza polskiej ortografii
  • Porady językowe
  • Polszczyzna od ręki Pana Literki
  • Poradnia Językowa PWN
  • Camera obscura
  • Quiz językowy
  • O autorze
    • Książki
      • Ortografia polska. Kodyfikacja, reformy i zmiany pisowni (1830–2010) oraz jej recepcja
      • Co z tą polszczyzną?
      • (…) boby było lepiej
      • Obcy język polski
    • Opinie
    • Dyplom mistrza polskiej ortografii

Obcy język polski

O steranym życiem detektywie

» O steranym życiem detektywie

Są w polszczyźnie wyrazy, w których łatwo o popełnienie błędu pisowniowego pod wpływem niepoprawnej wymowy.

Mam tutaj na myśli grupę takich słów, jak detektyw, detektor, dekolt, plomba (plombować), plandeka, platfus, sterać (sterany) czy suterena.

Jakże często słyszę, również z Waszych ust, niepoprawne dedektyw, dedektor, dekold, blomba (blombować), blatfus, blandeka, styrać (styrany), suteryna. Skąd się to bierze?

Najogólniej mówiąc, z tego, że nie jest za dobrze znane pochodzenie owych rzeczowników i czasowników i często myli się je z innymi.

Popatrzcie, w formie detektyw cząstka dete- bywa przekształcana w dede-, bo niewykluczone, że kojarzy się wyraz detektyw z wyrazami dedukcja i dedukować.

Pojawia się zresztą jeszcze inna ewentualność: detektyw często dedukuje, czyli ‘wyprowadza wnioski z przesłanek’, stąd dodatkowe przekonanie o zapisie tego słowa przez „d”.

Tymczasem detektyw i dedukcja to dwa różne określenia. Pierwsze wywodzi się od angielskiego detective, pozostającego w związku z łacińskim czasownikiem detegere (‘odkrywać, odsłaniać’), drugi od łacińskiego rzeczownika deductio (‘wyprowadzenie’).

Z detektywem ma za to wiele wspólnego (też pochodzi od detegere) wyraz detektor, czyli ‘przyrząd do wykrywania promieniowania jonizującego’.

Wyobraźcie sobie, że pierwotnie rzeczownik dekolt (‘wycięcie u bluzki, sukienki’), zapożyczony z języka francuskiego (décoletté), odnosił się wyłącznie do szyi męskiej, obnażonej przez rozpięcie wysokiego sztywnego kołnierzyka.

Przejęliśmy ten rzeczownik w postaci fonetycznej (wymawia się dekolte), ale nie przewidzieliśmy, że szybko dojdzie w nim do zamiany bezdźwięcznej spółgłoski t w dźwięczną d. Być może za jakiś czas wolno więc będzie pisać dekold (tak jak standard).

Czasownik plombować z kolei utworzony został z francuskiego plomber, co znaczy ‘uszczelniać ołowiem’, od plomb – ‘ołów’ (łacińskie plumbum). Jeśli zatem plombę i plombować skojarzycie z ołowiem, na pewno unikniecie błędu w wymowie.

Dźwięczna głoska b zjawia się też w innym wyrazie, plandece (z niem. Plandecke), inaczej ‘kawał nieprzemakalnego płótna lub brezentu do przykrywania wozów, towarów’. Pamiętajcie o tym!

Nie mówi się również blatfus, tylko platfus (inaczej ‘płaskostopie’), gdyż chodzi o inne zapożyczenie niemieckie, Plattfuss.

Ciekawa jest za to rzecz z wyrazami sterać, sterany.

Sterać znaczy ‘zmarnować, zniszczyć zdrowie, siły’ (mówi się np. Moi rodzice sterali zdrowie, pracując w hucie; Widać, że to człowiek sterany życiem), ale istnieje też w polszczyźnie czasownik tyrać (inaczej ‘pracować ciężko, harować’).

Sens i brzmienie obu jest podobny, stąd posługiwanie się przez wiele osób formą styrany zamiast jedynie poprawnej sterany.

Wreszcie rzeczownik suterena (inaczej ‘część budynku znajdująca się pod parterem’).

Trafił on do polszczyzny z języka francuskiego (souterrain ‘podziemny) w postaci fonetycznej (czyta się to bowiem suterę), ale że więcej mamy w polszczyźnie wyrazów kończących się na -yna (np. kurtyna, zwierzyna, drużyna), więc i suterena przekształcona została przez Polaków w suterynę.

Pan Literka

Podobne

Share

Obserwuj:

  • Następny wpis Inbus ‘klucz’ (a nie: imbus)
  • Poprzedni wpis Wigilia (dawniej też wilia)

Najnowsze

  • Propagandysta lub propagandzista

  • Ortografia: który zapis jest poprawny?

  • Jak napiszesz?

Archiwum porad

  • ★2019 (8)
    • Luty (3)
    • Styczeń (5)
  • ☆2018 (52)
    • Grudzień (4)
    • Listopad (4)
    • Październik (5)
    • Wrzesień (5)
    • Sierpień (3)
    • Lipiec (5)
    • Czerwiec (4)
    • Maj (5)
    • Kwiecień (4)
    • Marzec (5)
    • Luty (3)
    • Styczeń (5)
  • ☆2017 (52)
    • Grudzień (4)
    • Listopad (5)
    • Październik (4)
    • Wrzesień (4)
    • Sierpień (5)
    • Lipiec (4)
    • Czerwiec (4)
    • Maj (5)
    • Kwiecień (4)
    • Marzec (4)
    • Luty (5)
    • Styczeń (4)
  • ☆2016 (52)
    • Grudzień (4)
    • Listopad (5)
    • Październik (4)
    • Wrzesień (4)
    • Sierpień (5)
    • Lipiec (4)
    • Czerwiec (5)
    • Maj (4)
    • Kwiecień (4)
    • Marzec (5)
    • Luty (4)
    • Styczeń (4)
  • ☆2015 (52)
    • Grudzień (4)
    • Listopad (5)
    • Październik (4)
    • Wrzesień (5)
    • Sierpień (4)
    • Lipiec (5)
    • Czerwiec (4)
    • Maj (5)
    • Kwiecień (4)
    • Marzec (4)
    • Luty (4)
    • Styczeń (4)
  • ☆2014 (54)
    • Grudzień (5)
    • Listopad (4)
    • Październik (5)
    • Wrzesień (4)
    • Sierpień (4)
    • Lipiec (5)
    • Czerwiec (5)
    • Maj (4)
    • Kwiecień (5)
    • Marzec (4)
    • Luty (4)
    • Styczeń (5)
  • ☆2013 (52)
    • Grudzień (4)
    • Listopad (4)
    • Październik (5)
    • Wrzesień (4)
    • Sierpień (4)
    • Lipiec (5)
    • Czerwiec (3)
    • Maj (5)
    • Kwiecień (4)
    • Marzec (4)
    • Luty (4)
    • Styczeń (6)
  • ☆2012 (55)
    • Grudzień (4)
    • Listopad (4)
    • Październik (5)
    • Wrzesień (4)
    • Sierpień (5)
    • Lipiec (6)
    • Czerwiec (5)
    • Maj (5)
    • Kwiecień (4)
    • Marzec (4)
    • Luty (5)
    • Styczeń (4)
  • ☆2011 (46)
    • Grudzień (1)
    • Listopad (5)
    • Październik (4)
    • Wrzesień (4)
    • Sierpień (5)
    • Lipiec (2)
    • Czerwiec (4)
    • Maj (4)
    • Kwiecień (4)
    • Marzec (6)
    • Luty (3)
    • Styczeń (4)
  • ☆2010 (51)
    • Grudzień (5)
    • Listopad (4)
    • Październik (4)
    • Wrzesień (5)
    • Sierpień (4)
    • Lipiec (4)
    • Czerwiec (5)
    • Maj (4)
    • Kwiecień (4)
    • Marzec (5)
    • Luty (4)
    • Styczeń (3)
  • ☆2009 (53)
    • Grudzień (5)
    • Listopad (4)
    • Październik (4)
    • Wrzesień (5)
    • Sierpień (4)
    • Lipiec (5)
    • Czerwiec (4)
    • Maj (4)
    • Kwiecień (6)
    • Marzec (4)
    • Luty (4)
    • Styczeń (4)
  • ☆2008 (52)
    • Grudzień (5)
    • Listopad (4)
    • Październik (5)
    • Wrzesień (4)
    • Sierpień (4)
    • Lipiec (5)
    • Czerwiec (4)
    • Maj (4)
    • Kwiecień (4)
    • Marzec (4)
    • Luty (4)
    • Styczeń (5)
  • ☆2007 (52)
    • Grudzień (4)
    • Listopad (4)
    • Październik (5)
    • Wrzesień (4)
    • Sierpień (5)
    • Lipiec (4)
    • Czerwiec (4)
    • Maj (5)
    • Kwiecień (4)
    • Marzec (4)
    • Luty (4)
    • Styczeń (5)
  • ☆2006 (52)
    • Grudzień (4)
    • Listopad (5)
    • Październik (4)
    • Wrzesień (4)
    • Sierpień (6)
    • Lipiec (3)
    • Czerwiec (4)
    • Maj (5)
    • Kwiecień (4)
    • Marzec (5)
    • Luty (4)
    • Styczeń (4)
  • ☆2005 (51)
    • Grudzień (3)
    • Listopad (5)
    • Październik (4)
    • Wrzesień (4)
    • Sierpień (5)
    • Lipiec (4)
    • Czerwiec (5)
    • Maj (4)
    • Kwiecień (4)
    • Marzec (5)
    • Luty (4)
    • Styczeń (4)
  • ☆2004 (46)
    • Grudzień (5)
    • Listopad (4)
    • Październik (4)
    • Wrzesień (5)
    • Sierpień (4)
    • Lipiec (4)
    • Czerwiec (4)
    • Maj (4)
    • Kwiecień (4)
    • Marzec (5)
    • Luty (2)
    • Styczeń (1)
  • ☆2003 (53)
    • Grudzień (6)
    • Listopad (3)
    • Październik (5)
    • Wrzesień (4)
    • Sierpień (4)
    • Lipiec (5)
    • Czerwiec (4)
    • Maj (4)
    • Kwiecień (5)
    • Marzec (4)
    • Luty (4)
    • Styczeń (5)
  • ☆2002 (44)
    • Grudzień (4)
    • Listopad (4)
    • Październik (5)
    • Wrzesień (4)
    • Sierpień (4)
    • Lipiec (6)
    • Czerwiec (4)
    • Maj (5)
    • Kwiecień (4)
    • Marzec (3)
    • Luty (1)

Więcej

Polecane

  • Vis-à-vis

  • Na jakiego (m)Matyska przyszła kryska?

  • Podać (a nie: poddać) w wątpliwość

Komentarze i tematy

  • Ostatnie komentarze
  • Tagi
  • Soban mówi:
    I wszystko w tym temacie 😉
  • jan35 mówi:
    Warto dodać, że po serbsku "baviti se" oznacza właśnie "zajmować się...
  • Stratos Vasdekis mówi:
    Warto tu wspomnieć, że słowo „zabawa” pierwotnie (od XIV w.) znaczyło...
  • mówi:
    Janusz i Grażyna to już dziadkowie. Partnerką Seby jest Karyna, a...
  • Komentatorka mówi:
    Powiedzenie składa się z kilku wyrazów, więc na pewno nie powiedzenie.
  • dyktando etymologia fleksja frazeologia interpunkcja kalka językowa neosemantyzm ortografia regionalizm składnia stylistyka słownictwo słowotwórstwo Wielkanoc wymowa znaczenie słów znaczenie zwrotów i wyrażeń zobacz Święta
Strona używa ciasteczek (cookies). Korzystając z niej, wyrażasz zgodę na używanie cookie zgodnie z aktualnymi ustawieniami przeglądarki.
Polityka prywatności
  • Polityka prywatności
  • Skorowidz alfabetyczny
  • Źródła obrazów

Copyright © Maciej Malinowski 2002 - 2018