Internautka pyta mnie, jak się pisze: w ogóle czy wogóle?
Według niej poprawna jest pisownia pierwsza, ale na lekcji języka polskiego nauczycielka twierdziła inaczej, że wogóle…
Jeśli tak istotnie się stało, jeśli osoba pracująca w gimnazjum, nie zajrzawszy do słownika ortograficznego, przekazała uczniom błędną informację, to trzeba to mocno napiętnować. Mam tylko nadzieję, że była to zwykła pomyłka i na następnej lekcji nauczycielka ową gafę sprostowała…
Wytłumaczę Wam, dlaczego należy pisać w ogóle (rozdzielnie).
Otóż jest to wyrażenie przyimkowe, tzn. połączenie rzeczownika ogół z przyimkiem w. Tak samo napiszemy na ogół i z ogółem. Nie ma przy tym nic do rzeczy, że w omawianym wyrażeniu rzeczownik ogół nie występuje w sensie dosłownym (‘zespół przedmiotów, zjawisk tworzących pewną całość’, należących do jednego rodzaju, typu’), np. ogół interesów, ogół zebranych, ogół uczniów, ogół norm.
W ogóle ma w tym wypadku inne znaczenie, pojawia się w roli przysłówka: 1. ‘ogólnie biorąc, podsumowując, ujmując rzecz w całości’ oraz z przeczeniem 2. ‘zupełnie, wcale, ani trochę’, np.
– Wszyscy uczniowie w ogóle lubili szkołę, ale Tomek w szczególności;
– Wczoraj deszcz w ogóle nie padał;
– W ogóle nie wiedziałam, o co chodziło w tej kłótni.
Zdradzę Wam, że w przeszłości niektórzy chcieli zróżnicowania pisowni, tzn. żeby pisać w ogóle (rozdzielnie), kiedy mowa o ‘całości, wszystkich razem’ i konkretnie o słowie ogół (np. W ogóle każdego społeczeństwa znajdują się ludzie z marginesu społecznego), oraz wogóle (łącznie), gdy chodzi o znaczenie przysłówkowe, np. Wogóle nie wiem, co się stało.
Językoznawcy się jednak na to nie zgodzili. Kiedy w 1936 r. weszły w życie nowe przepisy ortograficzne, wyrażenie w ogóle zostało zaliczone do grupy tych, które zawsze należy pisać rozdzielnie, bez względu na znaczenie (znalazły się tam także np. wyrażenia z powrotem, w końcu, po prostu i zwrot nie ma).
I pamiętajcie jeszcze o jednym. W ogóle wymawia się na dwa sposoby. Gdy jest synonimem przysłówków ‘zupełnie, wcale’, wtedy akcent pada w nim na pierwszą sylabę, np. W ogóle nie było mu wstyd. Kiedy zaś znaczy ‘podsumowując, ujmując rzecz w całości’, wówczas wymawia się je dwojako: z akcentem na u albo z przyciskiem na o, np. A tak w ogóle albo w ogóle to powinniśmy już pójść do domu.
Częściej słyszę akcentowanie na pierwszej sylabie (w ogóle), ale nieraz ginie głoska u (zapisywana jako ó) i dlatego w ustach niektórych osób (również dorosłych) całe wyrażenie brzmi jak słowo wogle. A przecież takiego słowa nie ma.
Pan Literka