Gyurcsány [Djurczań a. Dźurczań]

Nie wszyscy wiedzą, jak wymawiać, odmieniać i zapisywać nazwisko węgierskiego premiera. Myląca jest litera -y na końcu…

Głośno zrobiło się ostatnio o Węgrzech z powodu szokującej wypowiedzi premiera tego kraju: Nie mamy wiele możliwości, ponieważ przeje… wszystko. (…) I to bardzo. Nie zrobiliśmy nic przez całe cztery lata (…), kłamaliśmy rano, kłamaliśmy wieczorem.

To się nazywa szczerość!

Nam, Polakom, język węgierski wydaje się nie do opanowania. Jednak od dziennikarzy można by wymagać przynajmniej elementarnej wiedzy, kiedy stykają się oni z obcojęzyczną nazwą własną czy nazwiskiem zawierającym trudne do artykulacji głoski.

Niestety, osoby występujące w mediach elektronicznych łamią sobie język, gdy mają wymówić czy odmienić Ferenc Gyurcsány.

Mówią przeważnie [Dźurczani albo Dźurciani], czyli z wyraźnym -ni w wygłosie, i akcentują drugą od końca sylabę, a w dopełniaczu [Dźurczaniego albo Dźurcianiego] (czyżby na wzór Rudolph Giuliani [Dźuliani],Giulianiego [Dźulianiego]?).

Uchybienia dotyczą też zapisu w tekstach prasowych i internetowych. Spotyka się błędną formę Gyurcsányego albo Gyurcsány’ego (Jeden z ministrów Gyurcsányego podał się do dymisji, „Fakt”, 20.09. 2006 r.; Kilka tysięcy osób protestuje przed węgierskim parlamentem, domagając się ustąpienia premiera. Powodem jest skandal, jaki wybuchł wokół osoby Ferenca Gyurcsány’ego, IAR, 18.09. 2006 r.)

Tymczasem poprawna wymowa to [Ferenc] (po polsku Franciszek) [Djurczań albo Dźurczań] z głoską ń w wygłosie i z akcentem na pierwszej sylabie imienia i nazwiska (taka obowiązuje w języku węgierskim zasada).

Dlaczego? Otóż dlatego, że węgierskie gy wymawia się jak zmiękczone d, czyli [dj] albo [dź], głoskę cs jak [cz], a głoskę ny – jak zmiękczone n, czyli [ń].

W taki sam sposób: [Dźordź] albo [Djordj], a w starannej wymowie nawet [Djyrdj] (z ö jako y), odczytamy imię György (Jerzy), a [Djula albo Dźula], pedantycznie zaś [Djulo] (węgierskie awymawiamy jak o) imię Gyula (Juliusz).

Zresztą proszę popatrzeć na kilka wybranych (trudniejszych) form imion i nazwisk węgierskich i ich polską wymowę:

Nagy [Nodj] a. [Nodź], Mátra [Matro], Kodály [Kodaj] (ly to j), Balazs [Balaż] (zs to ż), Veszprem[Wesprem] (v to w, a sz to s), Jókai [Jokaj], Arany [Arań], Liszt [List] (sz to s), Horthy [Horti], Béla [Bylo] (Wojciech), ale przyjęła się u nas wymowa [Bela], Gellért [Gelert] albo [Gelyrt] (Gerard), István [Isztwan] (Stefan), József [Jużef] (Józef), László [Laslu] (Władysław), Miklós [Miklusz] (Mikołaj), bo ó to u, a s to sz.

Ale na tym bynajmniej trudności się nie kończą. Żeby ustrzec się błędu, trzeba także wiedzieć, według jakiego wzorca odmienia się dane imię i nazwisko węgierskie oraz jak się je zapisuje. I tutaj nietrudno o popełnienie błędu fleksyjnego czy ortograficznego.

Wszystko zależy od tego, jak jest owo imię czy nazwisko zakończone. Jeżeli kończy się na -nyi, -ri, -dy, wówczas otrzymuje końcówki przymiotnikowe, np.

– Kosztolányi [wym. Kostolani], Kosztolányiego [Kostolaniego], Kosztolányiemu [Kostolaniemu], z Kosztolányim [Kostolanim], o Kosztolányim [Kostolanim];

– Gömöri [Gemeri], Gömöriego [Gemeriego], Gömöriemu [Gemeriemu], z Gömörim [Gemerim], oGömörim [Gemerim], albo nawet [Gymyri], [Gymyriego], [Gymyriemu], z [Gymyrim], o [Gymyrim];

– Ady [Odi], Adyego [Odiego], Adyemu [Odiemu], z Adym [Odim], o Adym [Odim].

Jeżeli imię czy nazwisko kończy się na -gy, -ly, -ny (w wymowie dj, j, ń), wtedy odmienia się inaczej − jak rzeczowniki typu łabędź, dobrodziej, kamień, np.

  • Nagy [Nodj a. Nodź], Nagya [Nodja a. Nodźja], Nagyowi [Nodjowi a. Nodźowi], z Nagyem [Nodjem a. Nodźem], o Nagyu [Nodju a. Nodźu];
  • Kodály [Kodaj], Kodálya [Kodaja], Kodályowi [Kodajowi], z Kodályem [Kodajem], o Kodályu[Kodaju];
  • Arany [Arań], Aranya [Arańa], Aranyowi [Arańowi], z Aranyem [Arańem], o Aranyu [Arańu].
  • György [Djordj a. Dźordź], Györgya [Djordja a. Dźordźa], Györgyowi [Djordjowi a. Dźordźowi], z Györgyem [Djordjem a. Dźordźem], o Györgyu [Djordju a. Dźordźu].

Wyjątkowo nazwisko Jókai [wym. Jokaj] można odmieniać na dwa sposoby: rzeczownikowo –Jókaia, Jókaiowi, z Jókaiem, o Jókaiu albo przymiotnikowo – Jókaiego, Jókaiemu, z Jókaim, o Jókaim.

Zgodnie z tym, co napisałem, jedyna poprawna odmiana imienia i nazwiska Ferenc Gyurcsány jest następująca:

Ferenc Gyurcsány [Ferenc Djurczań a. Dźurczań],

Ferenca Gyurcsánya [wym. Djurczańa a. Dźurczańa],

Ferencowi Gyurcsányowi [Djurczańowi a. Dźurczańowi],

z Ferencem Gyurcsányem [Djurczańem a. Dźurczańem],

o Ferencu Gyurcsányu [Djurczańu a. Dźurczańu].      

Jak widać, w zapisie nazwisk węgierskich nie stosuje się apostrofu.

MACIEJ MALINOWSKI

 

 

Scroll to Top