Cukier wanilinowy

Nazwa ta ma związek z waniliną, a nie wanilią

– Szukając produktów do wypieków, przeczytałam na opakowaniu w sklepie: „Cukier wanilinowy”. Do tej pory myślałam, że jest „cukier waniliowy” i że lubię „budyń waniliowy”, „lody waniliowe”. Czy mogę prosić o rozwikłanie tej zagadki i objaśnienie, dlaczego musi być „cukier wanilinowy” i jaka jest różnica między wyrazami „waniliowy” i „wanilinowy”? A może to synonimy różniące się tylko jedną literą…(e-mail od internautki).

Przymiotniki waniliowy i wanilinowy, podobne do siebie jeśli chodzi o brzmienie (różnią się tylko jedną literą), nie są synonimami.

Pierwszy pochodzi od słowa wanilia (‘silnie aromatyczna przyprawa powstała z wysuszenia tropikalnego owocu’), drugi od wyrazu wanilina (‘biała substancja występująca w owocach wanilii, wytwarzana również sztucznie’).

Warto jednak wiedzieć, że istnieje także cukier waniliowy otrzymywany z cukru buraczanego połączonego z laskami wanilii bądź ekstraktem z niej i przez to mający intensywniejszy, mocniejszy aromat.

Można go u nas niekiedy kupić (lub zrobić samemu), ale bywa o wiele droższy od cukru wanilinowego ze względu na to, że cena lasek wanilii (najczęściej długich, sprzedawanych w większych zestawach) nie należy do niskich (trzy 18-centymetrowe o wadze ok. 10 deka kosztują około 5 zł).

Do deserów i wypieków dodaje się zwykle cukru wanilinowego, ponieważ podstawowym jego składnikiem pozostaje nie wanilia, tylko wanilina.

Rozróżnia się jej dwa rodzaje: jeden zawiera trochę (ok. 30 proc.) prawdziwej wanilii, drugi jest w całości sztucznie, syntetycznie wytworzoną substancją wykorzystywaną jako aromat w przemyśle spożywczym (a także kosmetycznym).

Zgodnie z prawem (i zarazem prawdą) wszyscy producenci w Polsce muszą się obowiązkowo posługiwać określeniem cukier wanilinowy (a nie: cukier waniliowy). Niekiedy piszą na opakowaniu: 2 x mocniejszy (w domyśle smak, zapach) lub z naturalną wanilią (tzn. dodatkiem prawdziwej wanilii).

Nie może być inaczej, gdyż mamy do czynienia z organicznym związkiem chemicznym o takim, a nie innym składzie widocznym na opakowaniu. Chodzi głównie o etylowanilinę (tzn. biały aromatyczny proszek o strukturze krystalicznej) i wanilinę (otrzymywaną z etylowaniliny).

Dlaczego więc mówi się powszechnie cukier waniliowy zamiast cukier wanilinowy?

Ponieważ tak się przyjęło, mało kto (poza chemikami i producentami spożywczymi) słyszał przecież o wanilinie i uświadamia sobie różnicę semantyczną między nią a wanilią… 

Spory wpływ na powstanie i upowszechnienie się błędnej nazwy cukier waniliowy mogło mieć i to, że w funkcjonuje obiegu wiele nazw z przymiotnikiem waniliowy, np. serek waniliowy, budyń waniliowy, ciasto waniliowe, lody waniliowe itp., których… nie uznaje się za błędne.

W tym wypadku chodzi bowiem o wtórny sens słowa waniliowy, czyli ‘mający smak, aromat wanilii, przypominający wanilię’, a nie dosłowny ‘związany z waniliną, wytworzony z waniliny czy etylowaniliny’.

Wielki słownik poprawnej polszczyzny PWN pod redakcją Andrzeja Markowskiego (Warszawa 2004, s. 1277) tak właśnie definiuje hasło waniliowy, dodając jeszcze: ‘wyrabiany z dodatkiem wanilii lub waniliny’, np. lody waniliowe, serek waniliowy, olejek waniliowy, a dopiero na drugim miejscu wspominając o znaczeniu prymarnym: biol. ‘odnoszący się do wanilii – rośliny lub jego owocu’ (np. plantacje waniliowe).

Dlatego również producenci bez obaw o popełnienie wykroczenia wybierają słowo  waniliowy, gdy wypuszczają na rynek towary o nazwie serek waniliowy czy olejek waniliowy, ekstrakt waniliowy.

Nie wchodzi już przecież wtedy w grę ściśle chemiczny sens chemiczny omawianego słowa.

Należy jednak odnotować, że np. Spółdzielnia Mleczarka „Jogser” z Sosnowca (powstała w 1927 r.), znana z wyjątkowej jakości wyrobów otrzymywanych z surowca wysokiej klasy, ma w ofercie zarówno serek waniliowy (z prawdziwych lasek wanilii), jak i serek wanilinowy (z waniliny).…

MACIEJ MALINOWSKI

2 komentarze

  1. Mam pytanie. Jak jest poprawnie „TRZEJ KRÓLOWIE KACPER, MELCHIOR I BALTAZAR. ĆZY TRZECH KRÓLI, CACPER MELCHIOR I BALTAZAR. Z góry dziękuje za odpowiedź i życzę dużo szczęścia w NOWYM ROKU…

    1. Maciej Malinowski

      Dzien dobry Panu
      Może być i Trzej Królowie i Trzech Królów.
      Maciej Malinowski

Komentowanie jest niedostępne.

Scroll to Top