Słowo świeca definiuje się w słownikach jako ‘kawałek parafiny, stearyny lub wosku z zatopionym w środku knotem, używany jako źródło światła’.
Jeśli chodzi o etymologię, to warto wiedzieć, że świeca wywodzi się z prasłowiańskiej formy *světja (utworzonej od czasownika *světiti), przekształconej później w *svěca, i pierwotnie była synonimem wyrazu światłość w jednym z jego znaczeń (‘to, co świeci, ciało świecące’).
W Biblii królowej Zofii z XV w. (zwanej też Biblią szaroszpatacką, od nazwy węgierskiego miasta Sárospatak, gdzie zabytek przechowywany był do roku 1939 r. ) czytamy:
I uczynił Bog dwie świecy wielicy: światło więcsze, aby dniu świeciło, a światło mniejsze, aby nocy świeciło”.
Świece woskowe znano już w starożytności, za to świece stearynowe zaczęto produkować dopiero na początku XIX w.
Wtedy też pojawił się w obiegu wyraz znicz.
Zapożyczyliśmy go z języka białoruskiego (зніч = znič), miał on związek z prasłowiańskim czasownikiem *zněti, *zniti (‘tlić się, żarzyć’).
Z tego tez względu szklane lub plastikowe naczynie wypełnione woskiem stawiane na grobach nazywa się dzisiaj właśnie zniczem. Może ono także oznaczać sam ogień palący się w miejscach otoczonych szczególną czcią.
Specjalną odmiany świecy jest gromnica.
To ‘długa, gruba świeca woskowa poświęcona w dniu Matki Boskiej Gromnicznej (2 lutego) i zapalana przy osobie umierającej, a także w czasie burzy i wyładowań atmosferycznych, by odwrócić pioruny’ (na wsiach odmawia się wtedy pacierz).
Od tych gromów (a właściwie od znanego w staropolszczyźnie przymiotnika gromny ‘grzmiący, huczny’) wzięła się właśnie nazwa gromnica.
Pan Literka