O wielką literę w słowie (’31 grudnia’ i zabawa’)

Właściwie to można by pójść nawet krok dalej i opowiedzieć się za wprowadzeniem jednej pisowni (wielką literą) nazw Sylwester, Wigilia, Gwiazdka, Barbórka w obydwu przytoczonych znaczeniach, ponieważ jest ona powszechna

Apelowałem już kiedyś z tego miejsca do leksykografów, czyli osób, które opracowują kolejne wydania słowników ortograficznych, o to, by traktowali 31 grudnia – ostatni dzień roku – tak jak na to zasługuje, tzn. żeby zaaprobowali wreszcie zapisywanie tego słowa wielką literą (Sylwester).

Podparłem się uzusem, tzn. powszechnym zwyczajem językowym dużej części Polaków, którzy zawsze – mając na myśli zarówno ‘ostatni dzień w roku’, jak i jedynie ‘zabawę’ – zapisują słowo Sylwester wielką literą , np.

Zadzwonię w Sylwestra na dłuższą pogawędkę;

Mieszkańcy stolicy nie zobaczą tym razem w Sylwestra pokazu sztucznych ogni.

Argumentowałem, że przecież tak właśnie oddaje się w piśmie inny wyraz – Wigilia (‘24 grudnia’), co łatwo sprawdzić, zaglądając do Wielkiego słownika ortograficznego PWN pod redakcją Edwarda Polańskiego (Warszawa 2017, s. 1223: Wigilia ‘dzień przed Bożym Narodzeniem’).

Gdyby mojej propozycji wysłuchano, pisałoby się

Sylwester (‘31 grudnia’), ale

sylwester (‘zabawa sylwestrowa’),

tak jak się pisze

Wigilia (‘24 grudnia’) i

wigilia (‘wieczerza w przeddzień Bożego Narodzenia’)

czy

Gwiazdka (‘wigilia i święta Bożego Narodzenia’) i

gwiazdka (‘zwyczaj obdarowywania się prezentami’).

Byłoby jednakowo i łatwiej dałoby się omawiane ustalenie normatywne zapamiętać i go na co dzień przestrzegać.

Jeśli chodzi o Gwiazdkę i gwiazdkę, to przypomnę, że w słownikach przez długi czas brakowało tego semantycznego i pisowniowego rozróżnienia. Nie podawał go Słownik ortograficzny języka polskiego PWN wraz z zasadami pisowni i interpunkcji pod redakcją M. Szymczaka we wszystkich 16 wydaniach (s. 338), zabrakło go w pierwszych edycjach Nowego słownika ortograficznego PWN pod redakcją E. Polańskiego (np. tego z 2002 r., s. 221); widniało tam wyłącznie hasło gwiazdka.

Dzisiaj – o czym wspomniałem – należy pisać Gwiazdka i gwiazdka, co aprobują słowniki (np. Szybkimi krokami zbliża się Gwiazdka i czas najwyższy solidnie posprzątać mieszkanie, ale: W tym roku rodzice obiecali mi na gwiazdkę piękny prezent).

Warto dodać, że identycznie postępujemy ze słowem Barbórka // barbórka.

Jeśli mamy na myśli ‘święto górnicze 4 grudnia’, piszemy Barbórka (wielką literą), np.

Z okazji Barbórki wielu górników otrzymało odznaczenia państwowe i branżowe.

Gdy jednak mowa jest wyłącznie o wieczornej ‘zabawie’, wtedy należy użyć małej litery – barbórka ,

np. Podczas każdej barbórki jest śpiewnie i wesoło, a piwo leje się strumieniami.

Na razie mój głos w kwestii zapisywania słowa sylwester wielką literą (jako Sylwester) nie został usłyszany i słowniki ciągle odnotowują wyłącznie jego pisownię małą literą zarówno w znaczeniu ’31 grudnia’, jak i ‘zabawa sylwestrowa’, upierając się przy stanowisku, że ostatni dzień roku nie jest nazwą ‘święta’, lecz jedynie nazwą ‘zwyczaju, zabawy’.

A te – jak wiadomo – w myśl reguły [106] 20.7. Nazwy obrzędów, zabaw i zwyczajów zawartej w Wielkim słowniku ortograficznym PWN (Warszawa 2016, s. 56) należy zapisywać małą literą (mikołajki, andrzejki, walentynki, również utworzone od imion Mikołaj, Andrzej, św. Walenty).

Cóż, zasady ortograficzne sobie, a życie swoje. Dlatego ponownie zwracam się do leksykografów z prośbą o wprowadzenie do nowo wydawanych słowników rozróżnienia pisowni: Sylwester ’31 grudnia, a zwłaszcza wieczór i noc z 31 grudnia na 1 stycznia’ oraz sylwester ‘zabawa i bal urządzane tej nocy na przywitanie Nowego Roku’.

Właściwie to można by pójść nawet krok dalej i opowiedzieć się za wprowadzeniem jednej pisowni (wielką literą) nazw Sylwester, Wigilia, Gwiazdka, Barbórka w obydwu przytoczonych znaczeniach, ponieważ jest ona powszechna.

MACIEJ  MALINOWSKI