Jest w polszczyźnie rzeczownik kończący się na -et – meczet, który podczas odmiany zachowuje się inaczej niż poczet – we wszystkich przypadkach gramatycznych zachowuje samogłoskę e.
Mówimy i piszemy:
M. kto? co? meczet, D. kogo? czego? meczetu, C. komu? czemu? meczetowi, B. kogo? co? meczet, N. z kim? z czym? z meczetem, Ms. o kim? o czym? o meczecie; w l. mn. meczety, meczetów, meczetom, z meczetami, o meczetach.
Dlaczego tak się dzieje? Dlaczego za niepoprawne uważa się formy mecztu, mecztowi, z mecztem, o meczcie?
Powodem fleksyjnych rozbieżności obydwu wyrazów jest to, że w tym wypadku mamy do czynienia nie ze słowem rodzimym, ogólnosłowiańskim (jak poczet), ale z wyrazem pochodzenia obcego, arabskiego meczet (arab. masğid ‘miejsce kultu’).
Meczet to – jak z pewnością wiecie – ‘świątynia muzułmańska, w której znajduje się sala modlitw, a zwykle też dziedziniec ze studnią lub sadzawką i minarety, czyli wieże, skąd muezini zwołują wiernych na modlitwę’.
W postaci meczet ów rzeczownik wszedł do polszczyzny za pośrednictwem języka ukraińskiego i rosyjskiego, w których ma on takie właśnie brzmienie (мечеть).
Ponieważ chodzi o słowo niesłowiańskie, nie mógł w nim zajść w przeszłości proces zanikania samogłoski e w odmianie (nigdy nie było w meczecie tzw. jerów, czyli półsamogłosek). Ponadto po ów rzeczownik sięga się rzadko, pozostaje on ciągle tworem książkowym.
Muszę Wam jednak zdradzić, że są odstępstwa od tego, co napisałem. Np. rzeczownik sweter (nie: swetr!) jest wyrazem obcym, pochodzi z języka angielskiego (od to sweat ‘pocić się’; sweater ‘gruba bluza, często nierozpinana, wkładana przez głowę’), a mimo to gubi on w odmianie wygłosowe e.
A zatem powinniśmy słowo sweter deklinować tak: swetera (albo sweteru), sweterowi, sweterem, o sweterze, w l. mn. swetery, sweterów itd., ponieważ wyrazy pochodzenia obcego nie mają prawa „tracić” w deklinacji samogłoski e. A jednak poprawnie jest sweter, swetra, swetrowi, ze swetrem, o swetrze; l. mn. swetry, swetrów, swetrom, ze swetrami, o swetrach.
Jak to wytłumaczyć?
Rzeczownika sweter używa się na co dzień niezwykle często, więc mimowolnie został on potraktowany przez mówiących i piszących jak wyraz rodzimy z historycznym e ruchomym przybierającym w odmianie formy swetra, swetrowi, swetrem, o swetrze; swetry, swetrów, ze swetrami.
Jak widzicie, we wszystkich postaciach fleksyjnych nie ma samogłoski e, utrzymuje się ona jedynie w formie mianownikowej l. poj. Niewykluczone więc, że w przyszłości i (ten) swetr zostanie uznany za wyraz dopuszczalny.
Pan Literka