Słowo wigilia ma kilka znaczeń. Kiedy pisze się je wielką literą (Wigilia), oznacza dzień 24 grudnia poprzedzający Boże Narodzenie, kiedy małą literą (wigilia) – 'uroczystą kolację przygotowywaną tego dnia’. Używa się go czasem w szerszym znaczeniu jako 'dzień poprzedzający inny dzień’ i wtedy pisze małą literą (np. w wigilię ślubu)
Ostatnia dekada grudnia nierozerwalnie wiąże się ze świętami Bożego Narodzenia. Warto jednak wiedzieć, że aż do XVIII w. nie mówiono o Bożym Narodzeniu, lecz o Godach.
God po słowiańsku oznaczał 'rok’, a więc chwilę, w której spotykają się ze sobą dwa lata, nazywano godami. Ponieważ w wiekach średnich Nowy Rok obchodzono w dniu narodzin Chrystusa, całą uroczystość chrześcijańską także określano terminem Gody.
Gody oznaczały zresztą nie tylko Boże Narodzenie, ale i okres od świąt do Trzech Króli, a nawet do Matki Boskiej Gromnicznej. Prasłowiański wyraz god rozumiano bowiem ogólnie jako 'czas świąteczny’. Dopiero później nazwę gody rozszerzono na wszelkie podniosłe uroczystości, zwłaszcza weselne (do dziś mówimy o srebrnych, złotych czy brylantowych godach).
Dzień poprzedzający Boże Narodzenie nosi nazwę wigilia. Jest to słowo zapożyczone z łaciny, w której vigilia oznaczała 'czuwanie, czas straży’. Pierwotni chrześcijanie spędzali na czuwaniu noc poprzedzającą narodziny Zbawiciela. Dzielili ją na cztery odcinki (od szóstej po południu do szóstej rano), czyli właśnie wigilie.
Dziś wigilia ma kilka znaczeń. Pisana Wigilia (wielką literą), oznacza dzień 24 grudnia poprzedzający Boże Narodzenie, a także uroczystą kolację przygotowywaną tego dnia (wtedy pisze się wigilia, przez małe w).
Używa się czasem słowa wigilia w szerszym znaczeniu jako 'dzień poprzedzający inny dzień’, np. ludzie starsi mówią: w wigilię ślubu, w wigilię przyjazdu gości, w wigilię św. Jana.
Z tego właśnie powodu, jeśli 24 grudnia wybieramy się na kolację do rodziców, możemy ten fakt zapisać… na trzy sposoby:
W Wigilię (czyli 24 grudnia) jesteśmy zaproszeni na wigilię do rodziców albo:
W wigilię Bożego Narodzenia (czyli w przeddzień świąt) jesteśmy zaproszeni na wigilię do rodziców, albo:
W Wigilię (czyli 24 grudnia) Bożego Narodzenia jesteśmy zaproszeni na wigilię do rodziców.
Wigilię nazywa się czasem gwiazdką, gdyż zasiadamy do wieczerzy w chwili, kiedy na niebie pojawia się pierwsza gwiazda (gwiazdka), a także dlatego, że gwiazda prowadziła Trzech Króli do Betlejem.
Wiele słowników podaje, że gwiazdka może oznaczać 'wigilię i święta Bożego Narodzenia’ (np. Zaprosić rodzinę na gwiazdkę) oraz 'podarunek wigilijny’ (np. Kupić coś komu na gwiazdkę), i w obu wypadkach pisze się to słowo małą literą.
Niektórzy jednak językoznawcy twierdzą, że jeśli mamy na myśli 'okres świąt Bożego Narodzenia’, wówczas możemy pisać Gwiazdka (wielką literą), tak samo jak Boże Narodzenie czy Wielkanoc.
MACIEJ MALINOWSKI