Lampa Aladyna

Nie ma etymologicznego uzasadnienia pisownia „Alladyn” (przez dwa „l”). Warto o tym pamiętać…

Bohaterem jednej z opowieści Księgi z tysiąca i jednej nocy jest syn ubogiego krawca Mustafy o imieniu Ala ad-Din. Pewnego dnia znajduje on ukrytą głęboko w jaskini starą, tajemniczą lampę. Zacytujmy fragment baśni:

Tu jest jakiś napis! – zawołał chłopiec, pocierając odzyskaną przez małpkę lampkę. W tej chwili ich oczom ukazał się duch. – Jestem dżinnem lampy, mogę spełnić twoje trzy życzenia, mój panie – oświadczył.

Jak pamiętamy z lektury z czasów dzieciństwa, znaleziona lampa naraziła chłopca na wiele niebezpieczeństw ze strony złych mocy, ale pozwoliła mu także spełnić marzenia i zaspokoić pragnienia, w tym największe – zdobyć serce pięknej księżniczki Dżasminy i pokonać nikczemnego Dżafara.

Przypominam tę historię nie bez powodu. Po arabsku imię bohatera Cudownej lampy brzmiało tak, jak napisałem – Ala ad-Din, a więc nie ma etymologicznego uzasadnienia polska pisownia przez dwa l, czyli Alladyn (jeśli już to Aladdin!). Przy adaptacji omawianej nazwy do naszego zasobu leksykalnego – zgodnie z zasadami pisowniowymi – połączyliśmy obydwa jej człony, rezygnując przy tym z łącznika, podwojonego dd i obcego polszczyźnie połączenia di- (przeszło ono w dy-). Otrzymaliśmy w ten sposób słowo Aladyn, które w takiej postaci trafiło do wszystkich słowników. Dlatego musimy również pisaćlampa Aladyna, pierścień Aladyna (określenia te funkcjonują dziś w znaczeniu ‘magiczny przedmiot mający spełniać wszelkie życzenia posiadacza’).

Tymczasem zdarza mi się natrafić na błędne nazwy pozycji książkowych czy przedstawień teatralnych. Przykłady? Proszę bardzo: Lampa Alladyna, Wydawnictwo Skrzat, opracowanie Ewy Stadtmüller, Kraków 2002; Cudowna lampa Alladyna z 1966 r., seria „Najpiękniejsze baśnie świata”,Cudowna lampa Alladyna, Teatr im. Aleksandra Fredry, Gniezno, premiera 13 stycznia 2001 r. Pełno niepoprawnej formy Alladyn w nazwach firm produkujących sprzęt oświetleniowy (np. „Alladyn”Ślusarstwo i Wytwarzanie Lamp Oświetleniowych; „Alladyn” Producent oświetlenia) czy sklepów z lampami („Alladyn” Sp. jawna; FH „Alladyn”). Nagminnie spotyka się mawiane słowo przez dwa l w tekstach internetowych, a nierzadko i w artykułach prasowych.

Co jest tego przyczyną? – chciałoby się zapytać.

Niewątpliwie powodem pisania przez znaczną część rodaków Alladyn zamiast Aladyn może być oddziaływanie obcych słów zawierających geminatę (podwójną spółgłoskę) ll, np. Alleluja (‘chwalcie Boga’), z heb. hallelū-Jah, czy Allah akbar ‘Bóg jest wszechmocny’, z arab. al-ilāh. Niewykluczone, że mimowolnie przywołuje się też wyrazy rodzime ballada czy Balladyna, w których dominują cząstki allad-i alladyn-. Czy to wystarczające wytłumaczenie? Na pewno nie…

O tym, że nie może być inaczej, tzn. że poprawnie jest Aladyn, przekonują jego bliźniacze formy w innych językach, np. w rosyjskim Аладдин Волшебная лампа Аладдина czy w angielskim Aladdin Aladdin and His Magic Lamp. Jak widać, tam pisze się to jednak przez dwa d.

Zgodzą się Państwo ze mną, że to wypisz, wymaluj historia jak z rzeczownikiem toreador (pisałem o tym w odcinku nr 262 „Obcego języka polskiego”). Ów wyraz pochodzi od hiszpańskiego torero (odtorear ‘drażnić byka, walczyć z bykiem’), a więc należy go zapisywać przez jedno r (we wszystkich ważniejszych językach też pisze się je z pojedynczym, a nie podwojonym r). A zatem etymologicznie pisownia torreador jest absolutnie nie do przyjęcia. Dlaczego więc większość rodaków błędnie sądzi, że jest w polszczyźnie rzeczownik torreador? Ponieważ kojarzy go niesłusznie z corridą (zapisywaną przez dwa r).

Zapamiętajmy, błagam! Mówi się i pisze toreador, a nie: torreador, oraz lampa (pierścień) Aladyna, a nie: lampa (pierścień) Alladyna.

MACIEJ MALINOWSKI

Scroll to Top