Słowo pieniądz (lm. pieniądze) jest bardzo stare, lecz nie polskie, tylko ogólnosłowiańskie.

Jego korzeni należy się doszukiwać jeszcze w prasłowiańszczyźnie, w której istniał  wyraz pĕnęgъ, przekształcony późnej na gruncie polszczyzny (w wyniku tzw. III palatalizacji, czyli procesu fonetycznego polegającego na zmiękczeniu spółgłoski twardej pod wpływem sąsiadującej z nią samogłoski przedniej) w formę pĕnędzь (twarda głoska g zmieniła się jeszcze w miękkie wtedy dz).

Ponieważ samogłoskę ę  i samogłoskę ǫ (tzw. a nosowe) nasi przodkowie już w początkach XV w. wymawiali prawie że jednakowo, również pieniędz zaczęto artykułować jako [pienionc] (głoska dz brzmi w wygłosie jak c), co wkrótce znalazło odbicie w pisowni – litera ę została zastąpiona przez tzw. ǫ nosowe, czyli literę ą (to samo spotkało np. inną dawną formę – księdz, która przeszła w ksiądz).

Między innymi z tego względu rzeczownik pieniądze ma dzisiaj w odmianie przez przypadki raz formy z cząstką -ądz (C. pieniądzom, B. W. pieniądze, Ms. o pieniądzach), a raz formy z cząstką -ędz (D. pieniędzy, N. z pieniędzmi).

Zawsze powie się i napisze: dostała pieniądze (nie: pieniędze); wiele zawdzięczam pieniądzom; ciągle myślę o pieniądzach, ale: brakuje mi pieniędzy i mam kłopot z pieniędzmi.

Zapamiętajcie to dobrze i nie mówcie broń Boże! zabrakło mi pieniądzów czy z pieniądzmi lub pieniądzami zawsze bywało u mnie krucho…

Niekiedy słyszy się jeszcze takie błędne formy w gwarze, padają one nie tylko z ust ludzi młodych, ale i starszych…

Pamiętajcie też o tym, że w celowniku lp. występuje forma (temu) pieniądzowi (a nie: pieniądzu).

Wreszcie nie zniekształcajcie omawianego słowa w wymowie, tak żeby zamiast pieniądz, pieniądze słychać było piniądz, piniądze.

 Pan Literka

Ten utwór jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych 4.0. Pełny tekst licencji.