Jest to jeszcze jeden (niepotrzebny) neosemantyzm z języka angielskiego
Dwoje internautów prosi mnie w e-mailach o opinię w sprawie nowego znaczenia czasownika aplikować i rzeczownika aplikacja.
– W telewizyjnym podziękowaniu po Euro 2012 pani ministra Joanna Mucha użyła sformułowania „Będziemy aplikować o dwie duże imprezy sportowe” – napisał internauta, a internautka podała przykład posługiwania się zwrotem „aplikować na jakieś stanowisko”, co ma znaczyć ‘starać się, ubiegać się o jakieś stanowisko’.
Czasownik aplikować polszczyzna zna od setek lat. Jego podstawą słowotwórczą stał się latynizm applicare (‘usilnie przykładanie się do czegoś’). Początkowo aplikować znaczyło ‘sposobić się do zajmowania w przyszłości stanowiska w urzędzie administracyjnym albo wejścia w stan prawniczy, czyli odbywać aplikację (łc. applicatio ‘przykładanie się do czegoś’). Można więc było aplikować w renomowanej kancelarii adwokackiej, ale także aplikować w urzędzie, zostawało się wówczas aplikantem prawniczym lub aplikantem urzędniczym.
Ale aplikować miało też wtórny sens: ‘przepisywać, zalecać coś w chorobie’ (np. lekarz zaaplikował komuś dobre lekarstwo na kaszel) oraz ‘naszywać ozdobny wzór wycięty z tkaniny lub skóry, czyli aplikację, na inną tkaninę’ (np. Babcia zawsze pięknie aplikowała każdą serwetę na stół).
Starsze słowniki (np. Słownik języka polskiego, Warszawa 1900, t. I, s. 48) podawały jeszcze czwartą definicję – aplikować komu, tzn. ‘przypodchlebiać się, nadskakiwać (np. Aplikowałem mu się, ale jednakże więcej pannie).
Przytoczne na wstępie zwroty z użyciem czasownika aplikować (aplikować o dwie duże imprezy sportowe, aplikować na stanowisko menedżera) są przykładem nasilającego się w polszczyźnie XXI wieku zjawiska neosemantyzacji, polegającego na tym, że czasownik bądź rzeczownik pochodzenia obcego obecny w obiegu od dawna otrzymuje niepotrzebnie jeszcze jedno, nowe znaczenie (i rekcję).
Wskutek dosłownego przetłumaczenia angielskiego słowa application (‘podanie, prośba’) i jego składni application to somebody for something (‘podanie do kogoś o coś, ubieganie się o coś’) rzeczowniki aplikacja i aplikowanie (i tym samym czasownik aplikować) przybrały na gruncie polskim nieznany wcześniej sens.
Wielu użytkownikom polszczyzny mówi dzisiaj ochoczo: Złożyłem aplikację o bilety na Euro; Aplikowałem o bilety na Euro; W moim wypadku aplikowanie o wejściówki na Stadion Narodowy nie bardzo się udało; Aplikowałem kiedyś na stanowisko menedżera, ale bez powodzenia –nie przypuszczając nawet, że jest to mocno irytujące dla prawdziwych entuzjastów języka.
O dziwo, również minister (ministra) Mucha zachłysnęła się ową nowopolszczyną i zakomunikowała, że będziemy aplikować o dwie duże imprezy sportowe. Dlaczego nie powiedziała będziemy się ubiegali o dwie duże imprezy sportowe albo wystąpimy o zorganizowanie dwóch dużych imprez sportowych? Cóż, widocznie aplikowanie brzmi dla min. Muchy bardziej europejsko…
Zauważmy, że o ile konstrukcja aplikować o coś pozostaje zwykłą wersją zwrotu ubiegać się o coś, składać wniosek, prośbę o coś, w którym czasownik ubiegać się został zastąpiony przez czasownik aplikować, o tyle sformułowanie aplikować na stanowisko jest zupełnie nieudaną kalką składniową angielskiego application for a job, w której zachowano przyimek na (for znaczy ‘dla’, ale także ‘na’). Wygląda to na kontaminację zwrotów aplikować o stanowisko i kandydować na stanowisko.
Językoznawcy niechętnie odnoszą się do omówionych neosemantyzmów. Uważają, że określenia aplikacja, aplikowanie, aplikować w nowym znaczeniu ‘podanie, prosić, wystepować o coś’ są polszczyźnie niepotrzebne, a w znaczeniu ‘ubieganie się, staranie się o coś’ – wręcz błędne. W Wielkim słowniku poprawnej polszczyzny PWN (pod redakcją prof. Andrzeja Markowskiego, Warszawa 2004, s. 30) podaje się nawet przykład: błędnie – Polska aplikacja do NATO; poprawnie – Polskie dążenia do NATO.
MACIEJ MALINOWSKI
PS Termin aplikacja funkcjonuje w zupełnie innym znaczeniu w informatyce (to można tolerować, nie ma bowiem dobrego rodzimego odpowiednika). Jest to 'komputerowy program użytkowy przeznaczony do określonych zadań w przeciwieństwie na przykład do systemu operacyjnego’. Mówiąc prościej, chodzi o zbiór konkretnych funkcji realizowanych przez program komputerowy, np. system zarządzania treścią CMS (Content Management System), za pomocą którego daje się zdalnie (najczęściej przez przeglądarkę WWW.) modyfikować, aktualizować i rozbudowywać serwis internetowy. Również w telefonii komórkowej operuje się termin aplikacja (np. aplikacja do oglądania tv, aplikacja ze słownikiem, aplikacja z kalkulatorem itp.).