Nie jest to spójnik łączny zastępujący i czy oraz…
Otrzymałem interesujący list od Czytelnika z Bogatyni (adres e-mail do wiadomości redakcji) w sprawie używania słowa natomiast:
– Jestem stałym czytelnikiem Pana tekstów w tygodniku „Angora”. Bardzo dziękuję za pracę na rzecz poprawienia kultury językowej, wyjaśnienia etymologii i eliminowania wyrażeń niemających wiele wspólnego z językiem polskim.
Słuchając w telewizji wypowiedzi różnych osób, które z pewnością mają za sobą, co najmniej, maturę i pracują w zawodach związanych z częstym, publicznym wypowiadaniem się (dotyczy to głównie dziennikarzy i polityków), obserwuję lawinowo narastającą plagę słowa „natomiast”.
Mówcy posługują się nim bezrefleksyjnie, zupełnie ignorując to, że „natomiast” zawiera w sobie element przeczenia i ta część zdania, która następuje po tym słowie, powinna być w jakiejś opozycji do tego, co zostało wypowiedziane przed nim.
Manierą tych niewydarzonych mówców stało się traktowanie „natomiast” jako łącznika pomiędzy kolejno wypowiadanymi tekstami na różne tematy, często zupełnie ze sobą niepowiązane, a to „magiczne” słowo jest narzędziem zapobiegającym „oderwaniu” mówiącego od mikrofonu i przerwaniu jego słowotoku.
Trudno się nie zgodzić z jakże trafnymi spostrzeżeniami internauty na temat błędnego posługiwania się przez dużą część użytkowników polszczyzny słowem natomiast.
Nie wszyscy wiedzą (bądź sobie tego nie uświadamiają), że chodzi – bezwzględnie – o spójnik wprowadzający zdanie o treści przeciwstawnej, mający znaczenie ‘za to, przeciwnie zaś’, a nie o spójnik łączny, synonim a, i, oraz czy tudzież.
Pamiętajmy więc o tym, że absolutnie nie należy mówić i pisać – przykładowo:
O godz. 17 zapraszamy na „Kuchenne rewolucje”, o 18.00 na serial „Ukryta prawda”, natomiast o 20.15 na kolejny odcinek „Na Wspólnej”;
W 23. kolejce piłkarskiej Ekstraklasy ŁKS zagra u siebie z Pogonią Szczecin, Śląsk Wrocław podejmie Górnika Zabrze, natomiast Piast Gliwice – Cracovię;
W godzinach rannych odbędzie się posiedzenie komisji ds. budżetu, natomiast po południu posiedzenie komisji zdrowia.
Wszystkie przytoczone przykłady nie zawierają żadnych treści przeciwstawnych. Mamy jednoznacznie do czynienia z wypowiedzeniami współrzędnie złożonymi łącznymi. Z tego względu niepoprawny spójnik natomiast musi zostać zastąpiony spójnikiem łącznym a (ewentualnie zaś, ale ten nie może stać na pierwszym miejscu ostatniego zdania, lecz na drugim lub trzecim):
O godz. 17 zapraszamy na „Kuchenne rewolucje”, o 18.00 na serial „Ukryta prawda”, a o 20.15 na kolejny odcinek „Na Wspólnej”;
W 23. kolejce piłkarskiej Ekstraklasy ŁKS zagra u siebie z Pogonią Szczecin, Śląsk Wrocław podejmie Górnika Zabrze, a Piast Gliwice – Cracovię;
W godzinach rannych odbędzie się posiedzenie komisji ds. budżetu, po południu zaś posiedzenie komisji zdrowia.
Bez żadnych obaw spójnikiem przeciwstawnym natomiast posłużymy się w takich oto zdaniach:
Córka chowała się zdrowo, natomiast syn często chorował;
Dokucza mi trochę gardło, natomiast prawie w całości minął mi ból w kościach.
Dawniej sugerowano jeszcze, przywołując zalecenie niektórych gramatyków i retorów, że – wzorem spójników bowiem i zaś – spójnik natomiast powinien zajmować w zdaniu miejsce drugie lub trzecie, a nie pierwsze, np.
Izabela Łęcka traktowała miłość pragmatycznie – jako zabawę i możliwość stabilności finansowej w przyszłości. Wokulski natomiast potrafił kochać do szaleństwa i jednocześnie pomnażać majątek.
Dzisiaj ów wymóg nie jest bezwzględnie wymagany, myślę jednak, że warto mieć to na uwadze i w starannej polszczyźnie od czasu do czasu umieszczać spójnik natomiast wewnątrz ostatniego zdania.
MACIEJ MALINOWSKI