Jak brzmi dopełniacz wyrazu mostek w znaczeniu ‘mały most, kładka’: mostku czy mostka?
Innymi słowy – jak powiedzieć: Turyści szli leśną drogą i kierowali się w stronę mostku, który zaprowadził ich na drugą stronę polany czy Turyści szli leśną drogą i kierowali się w stronę mostka, który zaprowadził ich na drugą stronę polany?
O dziwo, owej fleksyjnej kwestii nie rozstrzygają jednoznacznie słowniki ortograficzne. Wielki słownik ortograficzny PWN pod redakcją prof. Edwarda Polańskiego i Wielki słownik ortograficzno-fleksyjny Bertelsmann Media sp. z o.o. pod redakcją prof. Jerzego Podrackiego, zamieszczają hasło mostek i podają wyłącznie formę (tego) mostka (odpowiednio na s. 435 i na s. 618), nie zwracając uwagi na różnice semantyczne związane z tym rzeczownikiem.
Tymczasem w zależności od znaczenia nasz wyraz odmienia się inaczej. Kiedy chodzi o mostek, czyli ‘mały most’, w II przypadku l. poj. musi wystąpić forma (tego) mostku. Przekonujemy się o tym, zaglądając do Uniwersalnego słownika języka polskiego PWN pod redakcją prof. Stanisława Dubisza (Warszawa 2003, t. 2, s. 722).
A zatem na pytanie postawione na wstępie dzisiejszego odcinka trzeba odpowiedzieć następująco: poprawne jest zdanie: Turyści szli leśną drogą i kierowali się w stronę mostku, który zaprowadził ich na drugą stronę polany.
Dopełniaczowa końcówka fleksyjna -u pojawia się również w innych definicjach słowa mostek: 2. ‘przód tuszy zwierząt rzeźnych’; 2. ‘nadbudówka na statku z pomieszczeniem umożliwiającym obserwację z przodu i z boków, mieszcząca wszelkie urządzenia konieczne do kierowania statkiem’; 3. ‘rodzaj trapu przerzucanego między statkiem a nabrzeżem’; 4. ‘ćwiczenie gimnastyczne polegające na wygięciu ciała do tyłu w łuk aż do zetknięcia rąk lub głowy z ziemią’; 4. ‘proteza stomatologiczna wypełniająca niewielką lukę w uzębieniu, zamocowana na sąsiednich zdrowych zębach’.
Inaczej jest jedynie w wypadku znaczenia ‘płaska kość umiejscowiona pośrodku przedniej ściany klatki piersiowej u człowieka i kręgowców’. Wówczas mówi się i pisze (tego) mostka, np. Chory odczuwał bóle w okolicach mostka klatki piersiowej.
Innymi rzeczownikami o dwóch możliwych końcówkach w II przypadku l. poj. (ze względu na odmienny sens) są np. bal (‘kloc’) i bal (‘zabawa’) oraz zamek (np. w drzwiach) i zamek (‘budowla’). Powie się: (tego) bala sosnowego, ale (tego) balu noworocznego; (tego) zamka w drzwiach, ale (tego) zamku królewskiego. Pamiętajcie o tym.
Pan Literka