Kabotyn, czyli zgrywus

Znajdziemy w polszczyźnie słowo o nieco ujemnym nacechowaniu, pochodzące z języka francuskiego.

Używa się go współcześnie stosunkowo rzadko, ale jeśli już ktoś odezwie się do kogoś innego w ów mało sympatyczny sposób, to adresatowi takiego epitetu robi się na ciele i duszy naprawdę mało przyjemnie.

Mam na myśli wyraz kabotyn (fr. cabotin ‘dosłownie ‘aktor wędrowny, igrzec, komediant’).

Omawiany wyraz zapożyczyliśmy w postaci graficznej (jedynie litera c przeszła w k, a połączenie ti-, dawniej obce polszczyźnie, w ty-). Gdyby była to adaptacja fonetyczna, nasze słowo brzmiałoby inaczej – kaboten, gdyż wygłosowe -in we francuskiej formie cabotin wymawia się jako [-ę] – [kabotę] i owo ę przeszłoby w en.

To taka sama sytuacja jak z nazwiskiem Chopin.

Po francusku artykułuje się je jako [Szopę], stąd rodzima postać pisowniowa Szopen wymawiana już z akcentem na drugiej od końca sylabie (głoska ę oddana została jako połączenie liter en).

Czas na wyjaśnienie, kogo określa się owym mało przyjemnym słowem kabotyn.

Kabotynem nazywa się ‘człowieka uciekającego się do marnych chwytów, tanich efektów wyłącznie po to, by za wszelką cenę zaimponować innym’ (podaję za poradnikiem językowym dla każdego Polski bez błędów Magdaleny Tytuły i Marty Łosiak, Warszawa–Bielsko-Biała 2008, s. 90).

Zamiast kabotyn na kogoś takiego mówi się czasem zgrywus, pozer, tani efekciarz, np.

Elwira to straszna kabotynka, zgrywuska. W towarzystwie chce błyszczeć i zaimponować nowo poznanemu towarzystwu, a na co dzień jest prymitywna i opryskliwa;

Nasz nauczyciel od informatyki od razu wyglądał nam na kabotyna, taniego efekciarza i pozera, który na wszystkim zna się najlepiej;

Chcesz się, Kasiu, spotykać z tym okropnym kabotynem z II c, który na przerwie cię nie zauważa, a po lekcjach lekceważy?

Pamiętajmy również o tym, że poza wyrazami kabotyn i kabotynka funkcjonują w języku polskim rzeczowniki kabotynizm lub kabotyństwo. To inaczej ‘sposób bycia właściwy kabotynowi czy kabotynce; tanie efekciarstwo’.

Jest także przymiotnik kabotyński (może być np. kabotyńskie zachowanie czy kabotyńskie postępowanie kogoś).

Maciej Malinowski

Scroll to Top