Coś grubymi nićmi szyte

Mówi się, że coś (jest) grubymi nićmi szyte, kiedy chodzi o ‘niecne działania przeciwko komuś (np. intrygi, manipulacje, kłamstwa), ale działania te okazują się łatwe do odczytania, gdyż są nieudolne, prymitywne, łatwe do odszyfrowania’.

Jak to możliwe, żeby szyte były intrygi, manipulacje, kłamstwa itp. i to w dodatku grubymi nićmi? – spytacie.

Odpowiadam…

W owym starym powiedzeniu pojawia się imiesłów przymiotnikowy bierny szyty wywodzący się z czasownika szyć, ale nie w znaczeniu dosłownym ‘łączyć kawałki materiału za pomocą igły i nici’, tylko ‘knuć, spiskować, działać tajnie i podstępnie na czyjąś szkodę’.

Mamy tutaj do czynienia z przenośnym sensem bezokolicznika szyć, o którym dzisiaj już się w słownikach nie wspomina.

Słownik języka polskiego J. Karłowicza, A. Kryńskiego i W. Niedźwiedzkiego (tzw. warszawski) z 1915 r. (t. VI, s. 698) podawał takie oto przykłady użycia słowa szyć w znaczeniu, które omawiamy:

Szyje co złego przeciw ojczyźnie; Bardziej z nienawiści ku szlachcie to złe szyli, niźli dla dobra Rzplitej; Obawiając się tego, co mu szyto, upominkami ich przeciągnął.

Dodam, że ten sam wydźwięk, co powiedzenie coś grubymi nićmi szyte ma zwrot szyć komuś buty (‘intrygować przeciwko komuś, działać na czyjąś niekorzyść’).

W obydwu frazeologizmami wykorzystano homonimiczność czasownika szyć (jego sens dosłowny i przenośny). Zawierają one ponadto wyrazy nici i buty odnoszące się wprawdzie do realiów pracy krawca i szewca, ale i w nich można się dopatrzyć treści przenośnych. Jeśli nici są grube, to i ścieg jest wyraźny, więc niczego nie da się ukryć, intryga nie wypaliła.

Pan Literka

Scroll to Top