Przez długie lata obydwie formy rywalizowały ze sobą, ale ostatecznie wygrała forma pluralna…
– Mam pytanie z zakresu onomastyki. Czy na kraj w Azji Południowej zajmujący większość subkontynentu indyjskiego musimy obowiązkowo mówić „Indie”, czy może to być również obocznie słowo „India”? Dowiedziałam się, że po II wojnie światowej była ponoć w użyciu forma liczby pojedynczej. Jeśli to prawda, to dlaczego językoznawcy wycofali się z niej i dzisiaj trzeba mówić i pisać „Indie”? – pyta internautka.
Rzeczywiście, pod koniec lat 50. lingwiści skłaniali się ku formie India, kiedy była mowa o ‘nazwie państwa w Azji Południowej’. Po raz pierwszy, jeszcze w postaci graficznej Indya, –yi, zamieścił ją Samuel Bogumił Linde w Słowniku języka polskiego (Lwów 1855, t. 2, s. 205, np. Indya wschodnia w Azyi, Indya zachodnia w Ameryce), dodając jednak, że „mówiemy też Indye wschodnie, Indye zachodnie”. Jak widać, musiały być wcześniej w obiegu obydwie formy: zarówno Indya, jak i Indye.
Po modyfikacjach pisowni w 1918 roku dokonanych przez Akademję Umiejętności (wtedy pisało się Akademji, przez j) zrezygnowano ze słowa Indya i w Pisowni polskiej ustalonej (Kraków 1918, s. 153) oraz w Pisowni polskiej (Kraków 1920, s. 67) opracowanych przez Jana Łosia znalazło się wyłącznie hasło Indje (jota zastąpiła y).
Największa reforma ortografii polskiej przeprowadzona w latach 1934-1935 zmieniła w omawianej kwestii jedynie tyle, że należało odtąd pisać Indie, a nie: Indje, co obowiązuje do dzisiaj. Znalazło to od razu odbicie w Pisowni polskiej według uchwał Komitetu Ortograficznego Polskiej Akademii Umiejętności z 1936 roku, przygotowanej przez Kazimierza Nitscha (Książnica-Atlas Lwów – Warszawa 1936, s. 89: Indie, -ii), a także w Słowniku ortoepicznym. Jak mówić i pisać po polsku Stanisława Szobera (Warszawa 1936, s. 112: Indie, nie: India ani Hindia). Wydawało się, że sprawa została raz na zawsze załatwiona.
Tymczasem w wydanej pod koniec lat 50. w publikacji Polskie nazewnictwo geograficzne świataPWN (Warszawa 1959) nieoczekiwanie wprowadzono rozróżnienie India (‘państwo w Azji’) oraz Indie (‘obszar geograficzny Półwyspu Indyjskiego i jego nasady, obejmujący Indię, Pakistan, Bangladesz, Sri Lankę – kiedyś Cejlon – i Nepal’).
Nad książką pracowali nie tylko językoznawcy, ale także geografowie i historycy, i niewykluczone, że właśnie ci drudzy przeforsowali formę (ta) India w odniesieniu do nazwy ‘państwo’. Z pewnością wzięli pod uwagę i to, że w języku angielskim, hiszpańskim i włoskim również jest India, we francuskim Inde, w niemieckim i szwedzkim Indien, w rosyjskim i bułgarskim Индия, a nazwa historyczna Bharat Ganaradżja to także określenie w liczbie pojedynczej.
Owa poprawka nazewnicza wywołała ożywioną dyskusję na łamach prasy, ale z decyzji się nie wycofano. Dwa oddzielne hasła znalazły się w Wielkiej encyklopedii powszechnej PWN (Warszawa 1964, t. 5, s. 7 i s. 18), w Słowniku poprawnej polszczyzny PWN pod redakcją Witolda Doroszewskiego i Haliny Kurkowskiej (Warszawa 1973, s. 214) i Słowniku ortograficznym języka polskiego PWN pod redakcją Mieczysława Szymczaka (nawet jeszcze w wydaniu XV, z 1992 roku, s. 365), a nazwę Indie w odniesieniu do ‘państwa India’ traktowano jako potoczną.
Mimo to w języku mówionym sięgano po nią o wiele częściej niż po India, trafiała ona także do tekstów pisanych. Okazało się, że użytkownicy polszczyzny są do (tych) Indii przyzwyczajeni, lata obecności tej formy w słownikach przedwojennych i powojennych zrobiły swoje (może także miało znaczenie to, że funkcjonują w obiegu nazwy Indie Portugalskie, Holenderskie Indie Wschodnie, Indie Wschodnie czy Indie Zachodnie obejmujące wyspiarską część Ameryki Środkowej…).
Obecnie słowo India uznaje się za przestarzałe, o czym informuje Wielki słownik poprawnej polszczyzny PWN, odsyłając do hasła Indie (s. 339).
MACIEJ MALINOWSKI