Wojna trwa (nie: nadal trwa)

Kłopot z czasownikiem trwać polega na tym, że w połączeniu z nadal, ciągle, jeszcze, dalej, w dalszym ciągu nie widzi się w nich pleonazmu

– Często ludzie mówią, że „coś trwa nadal”, „w dalszym ciągu coś trwa”, „jeszcze trwa”. Myślę, że jest to niepoprawne, gdyż czasownik „trwać” znaczy ‘nie przestawać, ciągnąć się’, a więc dodatkowe określenia wydają się zbyteczne (e-mail otrzymany przez internautę).

Okazuje się, że nie wszyscy dopatrują się w przytoczonych przez internautę zwrotach klasycznych treści pleonastycznych (masłomaślanych), tym samym traktują je dość liberalnie. Przypomnę, że pleonazm to ‘niepoprawne wyrażenie bądź zwrot, w których jeden wyraz lub więcej wyrazów niepotrzebnie powtarza jakąś część znaczenia innych’.

Na temat pleonastyczności lub niepleonastyczności zwrotów trwać nadal, trwać ciągle, trwać cały czas, trwa dalej, wciąż trwać, w dalszym ciągu trwać tak pisze Mirosław Bańko w Słowniku wyrazów kłopotliwych PWN (Warszawa 1999, s. 329):

„Wyrażenia nadal trwać, dalej trwać, wciąż trwać rzadko są odbierane jako pleonazmy. Nie odczuwa się błędu w zdaniach: Pozwolę sobie nadal trwać przy swojej opinii; Starzyński miał zamiar trwać dalej na posterunku; Na placu Napoleona trwają wciąż silne walki o Pocztę Polską”.

Przez kogo rzadko są odbierane jako pleonazmy? – chciałoby się zapytać. – Przez świadomych użytkowników języka na pewno nie są, ci widzą w nich niestosowność.

Przykłady wyekscerpowane zostały z tekstów tygodnika „Polityka” i z treści utworów pisarzy Haliny Auderskiej oraz Leszka Proroka.

Łatwo – jak widać –  wskazać grupę ludzi pióra chętnie sięgających w swej twórczości po zwroty nadal trwać, trwać dalej, trwają wciąż i czyniących to bez refleksji, że mogą być niepoprawne.

Ciekawe, że o redundantności omawianych zwrotów nie wspomina się w słownikach ogólnych języka polskiego (np. w Uniwersalnym słowniku języka polskiego PWN pod redakcją Stanisława Dubisza (Warszawa 2003, t. IV, s. 880) i w słownikach poprawnej polszczyzny z Wielkim słownikiem poprawnej polszczyzny PWN pod redakcją Andrzeja Markowskiego (Warszawa 2004, s. 1198) na czele.

Czyżby to oznaczało, że zwrotów nadal trwać, trwać dalej, trwać w dalszym ciągu, wciąż trwać nie uważa się również w świecie leksykograficznym za bezdyskusyjnie błędne i toleruje je nawet w starannym wysławianiu się i pisaniu?

Chyba jednak nie. Blisko pół wieku temu medioznawca i językoznawca Walery Pisarek przestrzegał nas w poradniku językowym Słownik języka niby-polskiego, czyli błędy językowe w prasie (Wrocław–Warszaw–Kraków–Gdańsk 1978, s. 119) przed posługiwaniem się tego rodzaju połączeniami wyrazowymi z bezokolicznikiem trwać:

„Trwać nadal – po polsku raczej: występować nadal albo po prostu trwać, np. W dwóch pozostałych prowincjach trwają nadal (popr. toczą się nadal, trwają) walki zbrojne. W treści czasownika trwać zawiera się element ciągłości i dalszego utrzymywania się mimo przeszkód; wskutek tego w polskim tekście zwrot trwać nadal razi jako tautologia” [o pleonazm – mój dopisek].

Również dzisiaj tak samo traktuje całą rzecz Piotr Müldner-Nieckowski w blogu Lekarski poradnik językowy (https://lpj.pl/), zaliczając trwać nadal do pleonazmów obok usilnie błagać czy znowu powtarzać lub powtarzać raz jeszcze.

Tymczasem na ten ostatni zwrot – cytuję: jeszcze raz powtarza – natrafiłem niedawno w książce naukowej Kultura języka polskiego. Zagadnienia poprawności leksykalnej (słownictwo rodzime) Danuty Butler, Haliny Kurkowskiej i Haliny Satkiewicz, Warszawa 1982, s. 78).

Autorki napisały: (…) znaczenie przedrostka czasownikowego jeszcze raz powtarza przyimek. A powinno być: znaczenie przedrostka czasownikowego powtarza przyimek.

MACIEJ  MALINOWSKI