Obcy język polski

  • Porady językowe
  • Polszczyzna od ręki Pana Literki
  • Poradnia Językowa PWN
  • Camera obscura
  • Quiz językowy
  • O autorze
    • Książki
      • Ortografia polska. Kodyfikacja, reformy i zmiany pisowni (1830–2010) oraz jej recepcja
      • Co z tą polszczyzną?
      • (…) boby było lepiej
      • Obcy język polski
    • Opinie
    • Dyplom mistrza polskiej ortografii
  • Porady językowe
  • Polszczyzna od ręki Pana Literki
  • Poradnia Językowa PWN
  • Camera obscura
  • Quiz językowy
  • O autorze
    • Książki
      • Ortografia polska. Kodyfikacja, reformy i zmiany pisowni (1830–2010) oraz jej recepcja
      • Co z tą polszczyzną?
      • (…) boby było lepiej
      • Obcy język polski
    • Opinie
    • Dyplom mistrza polskiej ortografii

Obcy język polski

Biomet niekorzystny

» Porady językowe » Biomet niekorzystny

Pod wpływem wyrazów z wygłosowym „-metr” (jak „barometr”, „higrometr”, „spirometr”) niektórzy mówią „biometr’. Ale to błąd!

Wczoraj spadło ciśnienie, biometr był niekorzystny i fatalnie się czułam…

Czy można tak powiedzieć? Otóż nie, należało w tym wypadku użyć formy biomet, ponieważ całość wypowiedzi wiąże się z biometeorologią, czyli nauką zajmującą się badaniem wpływu warunków atmosferycznych, np. zmian ciśnienia atmosferycznego, na organizm człowieka. Skoro biometeorologia, to musi być biomet. Forma ta powstała od przymiotnika biometeorologiczny przez odrzucenie części -eorologiczny.

Zastępowanie biometu biometrem nie ma uzasadnienia (i sensu), gdyż z definicji jest biomet‘określoną sytuacją biometeorologiczną, a nie jakimś… przyrządem jak barometr, higrometr czyspirometr . Te kończą się wygłosowym -metr, bo służą do mierzenia czegoś (gr. metron ‚miara’: barometdo mierzenia ciśnienia, higrometr do pomiaru wilgotności powietrza, spirometr do badania pojemności płuc) i zbudowane zostały tak, że do członów baro , higro, spiro dodano słówko metr (baro + metr, higro+ metr, spiro + metr).

Okazuje się jednak, że istnieje także wyraz biometr, znany w radiestezji (choć nie notują go słowniki języka polskiego). Jest to przyrząd w postaci diagramu lub tabelki z podziałką (opracowany w latach 30. ub. wieku przez Francuza Antoine’a Bovisa), współpracujący z wahadłem, rzadziej z różdżką i służący do pomiarów i poznania badanego obiektu.

Chciał strzelić do pana Sawy / A strzelił do pana Sowy. / Ot, taki raczej błahawy / Lapsusik językowy– pisał angielski powieściopisarz i dramaturg Henry Graham Greene (zmarł na początku lat 90. ub. wieku) w „Pomyłce” (tłum. Antoni Marianowicz). Nie zawsze błahawy, oj nie zawsze… Jak piszą Małgorzata Kita i Edward Polański w Słowniku paronimów, czyli wyrazów mylonych, w 2002 r. prezydentowi George’owi W. Bushowi pomyliły się dwa terminy ekonomiczne: dewaluacja i deflacja, na co gwałtownie zareagowały światowe giełdy.

W „Humorze zeszytów szkolnych” aż roi się z kolei od „kwiatków” w rodzaju Chrześcijanie mogą mieć tylko jedną żonę i to się nazywa monotonia; Miejsce pod sceną w teatrze antycznym nosi nazwę prosektorium; Moja siostra kupiła sobie piękne rybki i założyła antykwarium albo Emil Zola był  najwybitniejszym naturystą francuskim.

Prawda, że użycie innego wyrazu zamiast właściwego wywołuje często efekt komiczny? Warto mieć to na uwadze i nie mieszać słów o zbliżonej formie i podobnym brzmieniu (nazywa się je nieraz z francuska faux amis ‘fałszywi przyjaciele’).

Czasem wystarczy dodanie jednej literki, żeby błąd stał się faktem, ale bywa i tak, że jakieś słowo jedynie wydaje nam się niepoprawne (bo go po prostu nie znamy). Oto dwa przykłady…

Wiadomo, co oznacza wyraz piknik (z ang. picnic ‘wycieczka poza miasto połączona z wypoczynkiem i spożywaniem na świeżym powietrzu zabranej ze sobą żywności). Jeśli jednak wypowie się to twardo [pyknik], będzie chodzić o zupełnie inny rzeczownik, zapisywany właśnie pyknik. Pyknikiem (z gr. pyknós ‘gruby’) nazywa się ‘człowieka tęgiego, raczej niskiego wzrostu, o krótkich nogach, okrągłej twarzy, niezwykle towarzyskiego, którego wszyscy lubią’. A zatem jest i piknik, i pyknik.

Jeśli wysyłamy do kogoś list, na kopercie albo na karcie pocztowej wpisujemy dane własne, czylinadawcy, i dane adresata, tzn. osoby, do której kierujemy życzenia, pozdrowienia itp. Nie wszyscy jednak wiedzą, że na nadawcę można było dawniej powiedzieć… adresant (wygłosowe -ant), bo rzeczowniki na -ant odpowiadają imiesłowom czynnym. Konsultant to ‘specjalista udzielający wskazówek’, interpelant – ‘osoba występująca z interpelacją’, a więc adresant to ‘ktoś wysyłający list’. Słowa tego nie znajdziemy dziś jednak w słownikach (jest tylko nadawca).

MACIEJ MALINOWSKI

Podobne

Share

Tagi: słownictwoznaczenie słów

Obserwuj:

  • Następny wpis Łukaszenko czy Łukaszenka?
  • Poprzedni wpis Jeszcze raz o „za wyjątkiem”

Najnowsze

  • Ortografia: który zapis jest poprawny?

  • Jak napiszesz?

  • Pokój, czyli spokój

Archiwum porad

  • ★2019 (7)
    • Luty (2)
    • Styczeń (5)
  • ☆2018 (52)
    • Grudzień (4)
    • Listopad (4)
    • Październik (5)
    • Wrzesień (5)
    • Sierpień (3)
    • Lipiec (5)
    • Czerwiec (4)
    • Maj (5)
    • Kwiecień (4)
    • Marzec (5)
    • Luty (3)
    • Styczeń (5)
  • ☆2017 (52)
    • Grudzień (4)
    • Listopad (5)
    • Październik (4)
    • Wrzesień (4)
    • Sierpień (5)
    • Lipiec (4)
    • Czerwiec (4)
    • Maj (5)
    • Kwiecień (4)
    • Marzec (4)
    • Luty (5)
    • Styczeń (4)
  • ☆2016 (52)
    • Grudzień (4)
    • Listopad (5)
    • Październik (4)
    • Wrzesień (4)
    • Sierpień (5)
    • Lipiec (4)
    • Czerwiec (5)
    • Maj (4)
    • Kwiecień (4)
    • Marzec (5)
    • Luty (4)
    • Styczeń (4)
  • ☆2015 (52)
    • Grudzień (4)
    • Listopad (5)
    • Październik (4)
    • Wrzesień (5)
    • Sierpień (4)
    • Lipiec (5)
    • Czerwiec (4)
    • Maj (5)
    • Kwiecień (4)
    • Marzec (4)
    • Luty (4)
    • Styczeń (4)
  • ☆2014 (54)
    • Grudzień (5)
    • Listopad (4)
    • Październik (5)
    • Wrzesień (4)
    • Sierpień (4)
    • Lipiec (5)
    • Czerwiec (5)
    • Maj (4)
    • Kwiecień (5)
    • Marzec (4)
    • Luty (4)
    • Styczeń (5)
  • ☆2013 (52)
    • Grudzień (4)
    • Listopad (4)
    • Październik (5)
    • Wrzesień (4)
    • Sierpień (4)
    • Lipiec (5)
    • Czerwiec (3)
    • Maj (5)
    • Kwiecień (4)
    • Marzec (4)
    • Luty (4)
    • Styczeń (6)
  • ☆2012 (55)
    • Grudzień (4)
    • Listopad (4)
    • Październik (5)
    • Wrzesień (4)
    • Sierpień (5)
    • Lipiec (6)
    • Czerwiec (5)
    • Maj (5)
    • Kwiecień (4)
    • Marzec (4)
    • Luty (5)
    • Styczeń (4)
  • ☆2011 (46)
    • Grudzień (1)
    • Listopad (5)
    • Październik (4)
    • Wrzesień (4)
    • Sierpień (5)
    • Lipiec (2)
    • Czerwiec (4)
    • Maj (4)
    • Kwiecień (4)
    • Marzec (6)
    • Luty (3)
    • Styczeń (4)
  • ☆2010 (51)
    • Grudzień (5)
    • Listopad (4)
    • Październik (4)
    • Wrzesień (5)
    • Sierpień (4)
    • Lipiec (4)
    • Czerwiec (5)
    • Maj (4)
    • Kwiecień (4)
    • Marzec (5)
    • Luty (4)
    • Styczeń (3)
  • ☆2009 (53)
    • Grudzień (5)
    • Listopad (4)
    • Październik (4)
    • Wrzesień (5)
    • Sierpień (4)
    • Lipiec (5)
    • Czerwiec (4)
    • Maj (4)
    • Kwiecień (6)
    • Marzec (4)
    • Luty (4)
    • Styczeń (4)
  • ☆2008 (52)
    • Grudzień (5)
    • Listopad (4)
    • Październik (5)
    • Wrzesień (4)
    • Sierpień (4)
    • Lipiec (5)
    • Czerwiec (4)
    • Maj (4)
    • Kwiecień (4)
    • Marzec (4)
    • Luty (4)
    • Styczeń (5)
  • ☆2007 (52)
    • Grudzień (4)
    • Listopad (4)
    • Październik (5)
    • Wrzesień (4)
    • Sierpień (5)
    • Lipiec (4)
    • Czerwiec (4)
    • Maj (5)
    • Kwiecień (4)
    • Marzec (4)
    • Luty (4)
    • Styczeń (5)
  • ☆2006 (52)
    • Grudzień (4)
    • Listopad (5)
    • Październik (4)
    • Wrzesień (4)
    • Sierpień (6)
    • Lipiec (3)
    • Czerwiec (4)
    • Maj (5)
    • Kwiecień (4)
    • Marzec (5)
    • Luty (4)
    • Styczeń (4)
  • ☆2005 (51)
    • Grudzień (3)
    • Listopad (5)
    • Październik (4)
    • Wrzesień (4)
    • Sierpień (5)
    • Lipiec (4)
    • Czerwiec (5)
    • Maj (4)
    • Kwiecień (4)
    • Marzec (5)
    • Luty (4)
    • Styczeń (4)
  • ☆2004 (46)
    • Grudzień (5)
    • Listopad (4)
    • Październik (4)
    • Wrzesień (5)
    • Sierpień (4)
    • Lipiec (4)
    • Czerwiec (4)
    • Maj (4)
    • Kwiecień (4)
    • Marzec (5)
    • Luty (2)
    • Styczeń (1)
  • ☆2003 (53)
    • Grudzień (6)
    • Listopad (3)
    • Październik (5)
    • Wrzesień (4)
    • Sierpień (4)
    • Lipiec (5)
    • Czerwiec (4)
    • Maj (4)
    • Kwiecień (5)
    • Marzec (4)
    • Luty (4)
    • Styczeń (5)
  • ☆2002 (44)
    • Grudzień (4)
    • Listopad (4)
    • Październik (5)
    • Wrzesień (4)
    • Sierpień (4)
    • Lipiec (6)
    • Czerwiec (4)
    • Maj (5)
    • Kwiecień (4)
    • Marzec (3)
    • Luty (1)

Więcej

Polecane

  • Spa

  • Mleć i mielić

  • Postacie, rzadziej postaci

Komentarze i tematy

  • Ostatnie komentarze
  • Tagi
  • Soban mówi:
    I wszystko w tym temacie 😉
  • jan35 mówi:
    Warto dodać, że po serbsku "baviti se" oznacza właśnie "zajmować się...
  • Stratos Vasdekis mówi:
    Warto tu wspomnieć, że słowo „zabawa” pierwotnie (od XIV w.) znaczyło...
  • mówi:
    Janusz i Grażyna to już dziadkowie. Partnerką Seby jest Karyna, a...
  • Komentatorka mówi:
    Powiedzenie składa się z kilku wyrazów, więc na pewno nie powiedzenie.
  • dyktando etymologia fleksja frazeologia interpunkcja kalka językowa neosemantyzm ortografia regionalizm składnia stylistyka słownictwo słowotwórstwo Wielkanoc wymowa znaczenie słów znaczenie zwrotów i wyrażeń zobacz Święta
Strona używa ciasteczek (cookies). Korzystając z niej, wyrażasz zgodę na używanie cookie zgodnie z aktualnymi ustawieniami przeglądarki.
Polityka prywatności
  • Polityka prywatności
  • Skorowidz alfabetyczny
  • Źródła obrazów

Copyright © Maciej Malinowski 2002 - 2018