W Polsce i za granicą

Pewni urzędnicy państwowi  upierają się, że ponieważ pracują w „departamencie współpracy z zagranicą”, trzeba także pisać „Ochrona patentowa w Polsce i zagranicą”. Nie mają racji…

Napisała do mnie internautka  z prośbą o pomoc w rozstrzygnięciu pewnej kwestii ortograficznej. Czy powinno się pisać:

Ochrona patentowa w Polsce i za granicą

czy

Ochrona patentowa w Polsce i zagranicą?

– Moich wyjaśnień, że pierwsza wersja jest właściwa, koledzy z „bardziej ścisłymi umysłami” (to cytat) nie przyjmują tego do wiadomości. Stało się to przedmiotem dyskusji między dwoma poważnymi urzędami państwowymi. 

Odpowiedziałem na e-mail i myślałem, że sprawa została załatwiona.

Tymczasem nazajutrz otrzymałem drugi list:

– Znawcy nadal upierają się przy swojej wersji, ponieważ „oni pracują w departamencie współpracy z zagranicą, więc trzeba to pisać łącznie”. Problematyczny temat szkolenia został na szczęście zmieniony na „Ochrona patentowa w Polsce i na świecie”… 

Nie wiem, o jaki departament współpracy z zagranicą chodzi i o jakich urzędników państwowych. Wolę tego nie wiedzieć. Ponieważ sprawa jest – jak widać – poważna, raz jeszcze wyjaśnię ową ortograficzną trudność, z którą zresztą ma kłopot spora część rodaków.

Istnieje w polszczyźnie słowo zagranica (czyli ‘obce kraje’) i funkcjonują wyrażenia za granicą, za granicę, które również znaczą ‘w obcych krajach, do obcych krajów’, choć można je także rozumieć dosłownie (‘za linię graniczną; za linią graniczną’, np. ktoś mieszka w Cieszynie, a pracuje w Czeskim Cieszynie, więc codziennie przekracza most na Olzie; w tej sytuacji również napiszemy, że chodzi do pracy za granicę, czyli za ‘szlaban’).

Rzeczownik zagranica charakteryzuje się tym, że daje się łączyć z przyimkami z, od, bez, przednad, o (a zatem mówić i pisać z zagranicy, z zagranicą, od zagranicy, bez zagranicy, przed zagranicąnad zagranicą, o zagranicy), ale nie można z przyimkami do i w (tzn. nie wysyła się listów do zagranicy inie przebywa w zagranicy).

Tak postanowili dawno temu językoznawcy, argumentując, że termin zagranica jest pojęciem ogólnym, przestrzennie nieokreślonym, z czym nie harmonizuje użycie przyimków do oraz w, wyraźnie wyznaczających kierunek albo miejsce (np. do Hiszpanii, w Hiszpanii). Dlatego w tych dwóch wypadkach pozostajemy przy tradycyjnych wyrażeniach wysyłać listy za granicę i przebywać za granicą, mimo że otrzymujemy przesyłki z zagranicy.                

Kodyfikatorzy gramatyki i ortografii nie przewidzieli jednak, że w przyszłości ich decyzja przysporzy Polakom wielu problemów i nie potrafią oni zrozumieć, dlaczego kiedy mowa o zagranicy ( ‘obcych krajach’), nie pisze się zagranicą, zagranicę (łącznie)…               

Niewątpliwie kłopoty by znikły, gdyby jechało się do zagranicy i przebywało w zagranicy (jak wracało z zagranicy). Byłoby gramatycznie regularnie. Stało się inaczej:

wraca się z zagranicy, ale

jedzie za granicę i przebywa za granicą,

mimo że i w jednym wypadku, i w drugim mamy na myśli ‘obce kraje’.

Pisownia zagranicę, zagranicą (jako jeden wyraz) jest w omawianych konstrukcjach składniowych niemożliwa, gdyż występuje w nich przyimek za. Zauważmy, że zawsze jedzie się za ocean, za wielką wodę oraz przebywa za oceanem, za wielką wodą.

Czy ktoś by napisał łącznie jadę zaocean, byłem zaoceanem?

Przeanalizujmy wreszcie ową nieszczęsną nazwę szkolenia Ochrona patentowa w Polsce i za granicą i błąd ortograficzny, jaki się w niej pojawił (zagranicą).

W kraju i za granicą – tylko tak jest poprawnie, ponieważ nie chodzi o formę narzędnikową (z kim? z czym?) wyrazu zagranica, czyli zagranicą, tylko o wyrażenie za granicą. Za jest tu przyimkiem (jak w formie w Polsce).

Zagranicą pisane łącznie, owszem, byłoby możliwe, jednak w zupełnie innym kontekście, kiedy by oznaczało ‘(z) obcymi państwami’, np. Polska ma coraz lepsze kontakty z zagranicą lub Szczycę się moją zagranicą, którą do tej pory zwiedziłam. 

Tak więc, panowie urzędnicy:

Departament współpracy z zagranicą, ale:

Ochrona patentowa w Polsce i za granicą.

Trzeba to zapamiętać, a nie trwać w błędzie i jeszcze się przy tym upierać…

MACIEJ MALINOWSKI

PS

W Urzędzie Marszałkowskim Województwa Małopolskiego w Krakowie działa Komisja ds. Współpracy z Polakami i Polonią za Granicą (za granicą napisane jest rozdzielnie; skrót ds., przyimki z i za oraz spójnik i oczywiście małymi literami) oraz Komisja Rozwoju Regionu, Promocji i Współpracy z Zagranicą (człon zagranica ma pisownię łączną)//

Scroll to Top