Liczebniki złożone pięćset, sześćset (a także siedemset, osiemset, dziewięćset) są zrostami. Składają się z liczebników głównych (ile?) pięć i sześć i nieodmiennego słowa set będącego II przypadkiem lm. liczebnika sto (w lp. sto, D. stu a. sta; w lm. sta, D. set).
Pięćset więc to inaczej ‘pięć setek’, a sześćset – ‘sześć setek’.
Jak widzicie, w obydwu liczebnikach mamy do czynienia ze związkiem rządu, tzn. człony pięć, sześć wymuszają wystąpienie formy dopełniaczowej set.
W zależności od tego, z jakimi rzeczownikami (czy męskoosobowymi, czy niemęskoosobowymi) używa się omawianych liczebników, człon liczebnikowy przyjmuje albo postać pięć, albo pięciu.
Zawsze mówi się i pisze np. pięćset kobiet, sześćset punktów, ale pięciuset mężczyzn, sześciuset kibiców.
W pierwszym wypadku wyrazy pięćset, sześćset pozostają nieodmienione, w drugim człon pięć, sześć przyjmuje formę pięciu, sześciu.
Okazuje się, że omawiane liczebniki sprawiają nieco trudności przy artykulacji.
Przede wszystkim zapamiętajcie, że nie należy ich wymawiać „tak jak się je zapisuje”, to znaczy z przesadną realizacją każdej spółgłoski, a w wypadku liczebnika pięćset jeszcze z wyraźnym podkreśleniem samogłoski nosowej, czyli jako [pięćset], [sześćset].
Otóż w liczebniku pięćset nosówka ę przechodzi w dźwięk -eń (pod wpływem miękkiej spółgłoski ć), co daje wymowę [pieńćset], a nawet [pieńcet], z twardym c i bez s, a w liczebniku sześćset dźwięk [śćs] upraszcza się do [śs], co daje wymowę [sześset] lub wręcz [szejset].
Owa druga artykulacja (choć uważa się ją za mało staranną) możliwa jest dlatego, że przed głoską s łatwiej wymówić j niż przedłużone ś…
Pan Literka