Pytanie wygląda na banalne. Przecież każdy wie, że na sportowe igrzyska olimpijskie odbywające się co cztery lata mówi się dzisiaj powszechnie olimpiada. A jednak etymologicznie pojęcia te nie są tożsame…
Warto wiedzieć, że olimpiadą (gr. olympiás, olympiádos) nazywano pierwotnie wyłącznie ‘czteroletni okres pomiędzy dwoma następującymi po sobie starogreckimi igrzyskami sportowymi ku czci Zeusa (gr. Dzeusa), na same zaś zmagania sportowe mówiono hieroi olympiakoi agones (‘święte zawody olimpijskie’).
Dzisiaj już owo rozróżnienie nie istnieje – olimpiada znaczy to samo, co igrzyska.
Rywalizacja sportowa tego typu odbyła się po raz pierwszy w 776 r. p.n.e w Olimpii, mieście położonym na Peloponezie, i dlatego igrzyska noszą nazwę olimpijskie, a na sportowców mówi się olimpijczycy.
Warto jednak mieć na uwadze to, że przywołane określenia odnoszono pierwotnie nie do Olimpii i zmagań sportowych, tylko do masywu górskiego Olimp w Grecji północnej (z najwyższym szczytem Mitikas, dosłownie ‘nos’, 2917 m n.p.m.), czyli siedziby Bogów.
W mitologii olimpijczykiem był ‘każdy z dwunastu głównych bogów mieszkających na Olimpie’, a przenośnie ‘poeta bądź artysta, wybranek muz’. Z kolei przymiotnik olimpijski znaczył ‘dotyczący Olimpu, zamieszkały na Olimpie’ oraz ‘boski, natchniony, majestatyczny’. Dlatego powiedzenie olimpijski spokój (‘spokój niewzruszony, niczym niezachwiany’) odnosi się właśnie do bogów – to spokój ‘taki jak u bogów na Olimpie’.
Dopiero wtórnie określenia olimpijczyk, olimpijski zaczęto odnosić do igrzysk odbywających się w Olimpii, a tym samym do każdych następnych igrzysk nowożytnych.
Z dokumentów historycznych wiemy, że pierwsze zawody w Olimpii trwały jedynie pięć dni i uczestniczyli w nich wyłącznie mężczyźni (prawo zabraniało kobietom nawet oglądania zawodów; może dlatego, że zawodnicy występowali nago). W rywalizacji brali udział jedynie ludzie zamożni, którzy mogli sobie pozwolić na żmudne, wielomiesięczne przygotowania.
Najstarszą dyscypliną starożytnych igrzysk był dromos, czyli bieg krótki na dystansie jednego stadionu (600 stóp, czyli ok. 193 m), później dopiero wprowadzono diaulos, bieg średni na dystansie dwóch stadionów (ok. 385 m), a następnie dolichos, bieg długi (obiegnięcie stadionu 24 razy).
Wraz z upływem czasu doszły inne konkurencje, takie jak zapasy (ale podobne do dzisiejszego wrestlingu), pentatlon (‘pięciobój’, czyli rzut oszczepem, dyskiem, skok w dal, bieg na jedno okrążenie stadionu i zapasy), walka na pięści (najbardziej krwawe widowisko), wyścigi rydwanów, pankration (‘skrzyżowanie zapasów i walki na pięści’) oraz hoplites, czyli ‘bieg w uzbrojeniu’.
Pan Literka