Można już pisać „głośnomówiący zestaw”, „łatwopalny materiał”, „Europa Środkowo-Wschodnia”, „Kościół mariawitów”
Apelowałem w „Obcym języku polskim” o to, żeby językoznawcy uprościli nieco ortografię w tych miejscach, w których jest to możliwe, a zarazem konieczne „bo nikt z Polaków tak nie pisze i nie będzie pisał„. Czasem pokazywałem, że należy wprowadzić inną pisownię jakiegoś wyrazu bądź wyrażenia, gdyż ma to związek z ich odmiennym znaczeniem. Oczywiście, nie chodziło mi o jakąś generalną reformę ortografii polskiej (to niemożliwe z wielu względów), ale o wyeliminowanie niekonsekwencji, trwanie przy nieżyciowych przepisach, nieprzystających do rzeczywistości.
Z satysfakcją oznajmiam, że w niektórych wypadkach argumenty moje i „Angory” zostały wzięte pod uwagę przez redaktora naukowego Wielkiego słownika ortograficznego PWN prof. Edwarda Polańskiego. To najnowsza (wydana na wiosnę 2003 r.) i najlepsza (najwięcej nowych słów, poprawionej pisowni wyrazów) „biblia” ortograficzna, którą powinien mieć na podorędziu każdy, kto interesuje się poprawną polszczyzną.
Np. wolno już pisać zestaw głośnomówiący, materiał łatwopalny (nadal jednak dom wolno stojący, ławka świeżo malowana – szkoda, że i tu nie zezwolono na pisownię łączną), Kościół mariawitów, Kościół zielonoświątkowy, a należy Europa Środkowo-Wschodnia (z łącznikiem), talib (przez małe „t”), Internet (globalna sieć komputerowa) i internet (samodzielna sieć lub fragment Internetu).
Jeśli chodzi o wyrażenia składające się z przysłówka i imiesłowu przymiotnikowego lub przymiotnika, to od dawna piszący nie odczuwali ich jako dwóch wyrazów, lecz uważali za zrosty i pisali łącznie, nie przypuszczając nawet, że popełniają błąd!
Wielki słownik ortograficzny PWN pierwszy odważył się wprowadzić pisownię nie tylko wyrazów głośnomówiący (np. zestaw), łatwopalny (np. materiał), ale także innych, np. łatwostrawny (np. kawałek mięsa), słabowidzący (np. uczeń), słabosłyszący (np. starzec), szybkoschnący (np. klej), szybkotnący (np. nóż elektryczny), szybkowiążący (np. cement), szybkozmienny (np. prąd), średniozamożny (np. człowiek), wszystkowidzący (= bystry), wszystkowiedzący (= mądry), dalekowidzący i krótkowidzący (o kimś z wadą wzroku).
Prof. Polański uznał, że składniki tych połączeń nie wykazują już doraźnej cechy obiektu, do którego się odnoszą, lecz – niekiedy ze zmianą znaczenia – stanowią o jego trwałej właściwości.
Wyrażając zgodę na łączną pisownię kilku wyrażeń, z których pierwszy człon jest przysłówkiem, a drugi imiesłowem przymiotnikowym lub przymiotnikiem, językoznawca utrzymał ich rozdzielność w innych konstrukcjach. Np. nadal musimy pisać kierowca słabo widzący drogę; uczeń słabo słyszący podpowiedź; człowiek wszystko widzący wokół siebie; nauczyciel cicho mówiący podczas lekcji; sąsiadka wszystko wiedząca o jakieś sprawie.
Z satysfakcją trzeba odnotować, że do słownika trafił przymiotnik środkowo-wschodni (pisany z łącznikiem). Nie zamieszczały go żadne wcześniej wydane pozycje o ortografii, podając wyłącznie postać środkowowschodni. Tymczasem taka pisownia może się odnosić do kwestii azjatyckich (Środkowy Wschód). Pojęcie „Europa Środkowo-Wschodnia” musi być pisane z łącznikiem, gdyż nie chodzi o środkowy wschód Europy (to byłyby części Ukrainy i Białorusi), tylko o Europę Środkową (z Polską, Węgrami, Słowacją, Czechami itd.) i Europę Wschodnią (z Ukrainą, Białorusią, Litwą, częścią Rosji itd.).
Szkoda, że za jednym zamachem nie znalazł się wśród haseł przymiotnik środkowo-wschodnio-europejski. Konieczne są tu dwa dywizy, ponieważ jest to przymiotnik złożony trójczłonowy, w którym dwa pierwsze bliżej określają trzeci (środkowo-wschodnio-europejski to inaczej 'dotyczący Europy Środkowo-Wschodniej’, tak jak staro-cerkiewno-słowiański to 'starocerkiewna gałąź języków słowiańskich’).
Ponadto zrezygnowano z utrzymywania obocznej pisowni Kościół/kościół w znaczeniu 'ogół wyznawców; organizacja; instytucja’. Teraz obowiązuje jedynie wielka litera, np. Kościół katolicki, Kościół prawosławny, Kościół protestancki, Cerkiew prawosławna (albo: Cerkiew), Kościoły wschodnie. Jeśli natomiast mamy na myśli 'świątynię’, piszemy kościół (małą literą), np. kościół Mariacki, kościół Dominikanów, kościół Świętych (albo św. św.) Piotra i Pawła.
Od teraz trzeba pamiętać o zróżnicowaniu pisowni Kościół zielonoświątkowy, Kościół autokefaliczny, Kościół mariawitów, ale: Polski Narodowy Kościół Katolicki, Kościół Adwentystów Dnia Siódmego (albo: Adwentyści Dnia Siódmego), Starokatolicki Kościół Mariawitów, Rosyjska Cerkiew Prawosławna, Rosyjski Kościół Prawosławny. Te drugie to pełne, oficjalne nazwy i dlatego w całości zapisywane są wielkimi literami.
MACIEJ MALINOWSKI