Zapytano mnie ostatnio, co dokładnie oznacza słowo melepeta i skąd się wzięło w polszczyźnie.
Jeśli chodzi o pierwszą cześć pytania, łatwo na nie odpowiedzieć. Melepetą nazywa się ‘osobę, która ogólnie nie radzi sobie w życiu, wykazuje niezdarność, niezaradność we wszystkim, co robi’. To inaczej oferma, ciamajda, niedołęga, fajtłapa.
Jest to słowo mocno nacechowane ujemnie, o silnym zabarwieniu ekspresywnym. Kiedy powie się do kogoś ty, melepeto, adresat tych słów na pewno poczuje się nieswojo…
Niekiedy z owym rzeczownikiem używa się przymiotników (np. melepeta umysłowy, melepeta twardogłowy, melepeta przymulony), co czyni z niego określenie jeszcze dosadniejsze.
Może być (ten) melepeta i (ta) melepeta. Nieraz słyszy się lub widuje w internecie inne formy – zróżnicowane rodzajowo, czyli (ten) melepetek i (ta) melepetka. Są też melepeciarz i melepeciarka.
Nie wiadomo, skąd się wzięło w polszczyźnie słowo melepeta (ma ciągle status potoczności, nie odnotowują go słowniki języka polskiego).
Podobno pierwsi posłużyli się nim członkowie słynnego kabaretu „Tey” z Poznania działającego w Poznaniu w latach 70. i 80. (występowali tam m.in. Zenon Laskowik, Krzysztof Jaślar, Bogdan Smoleń, Rudi Schubert i Janusz Rewiński).
Melepeta spodobał się od razu młodzieży szkolnej, która nadała mu nieco inne odcienie znaczeniowe:
- ‘ktoś, kto donosi, śledzi, szpieguje’; 2. ‘chudy chłopak’; 3. ‘dziewczyna powolna w tańcu’; 4. ‘ocena niedostateczna’.
W takiej dość pojemnej definicji słowo melepeta trafiło do Słownika gwary uczniowskiej Katarzyny Czarneckiej i Haliny Zgółkowej (Poznań 1991).
W publikacji naukowej Nowe słownictwo polskie: materiały z prasy lat 1993-2000, cz. 2, I – O pod redakcją Teresy Smółkowej (Warszawa 2004) melepeta ma tylko jedno znaczenie:
‘ktoś flegmatyczny, mało energiczny, niezaradny’.
Pan Literka