Krewki, kiedyś krechki, czyli ‘kruchy’

Panuje powszechne przekonanie, że przymiotnik krewki (‘pełen temperamentu, gwałtowny, porywczy, impulsywny, wybuchowy, popędliwy’) musi być etymologicznie związany z rzeczownikiem krew (krew- + -ki).

Uważa się, że jeśli w jakimś miejscu awanturuje się krewki mężczyzna czy krewki młodzieniec, to na pewno za chwilę poleje się krew. I wszyscy są mocno przerażeni…

Okazuje się, że omawiane słowo miało kiedyś inną postać graficzną oraz inny sens i że wtórnie – i niesłusznie – otrzymało postać ortograficzną z członem krew-.

Jeżeli już,  to powinno być zapisywane przez f – jako krefki. A właściwie nawet nie krefki, tylko krechki (przez ch).

Pierwotnie bowiem istniał w obiegu właśnie przymiotnik krechki, który znaczył zupełnie coś innego – był synonimem wyrazów kruchy, łamliwy, a przenośnie słaby, wątły, ułomny moralnie, skłonny do grzechu.

Mówiono i pisano: krechki materiał, krechkie ciało, krechki charakter itp.

Ale że w dawnej polszczyźnie ch w pisowni wielu wyrazów odczytywano często jako głoskę [f] (po prostu upraszczano sobie wymowę), z czasem upowszechniło się słowo krefki zamiast krechki.

Nową formę graficzną krefki po jakimś czasie uznano opacznie za niepoprawną postać przymiotnika pochodzącego od rzeczownika krew. I „poprawiono” ją na krewki.

Tym sposobem dokonała się również adideacja, czyli ‘zmiana znaczenia wyrazu wskutek skojarzenia go z innym wyrazem o podobnej formie’. Przymiotnik krewki przestał być synonimem słowa kruchy…

Od tej pory wszyscy łączą przymiotnik krewki z krwią i krwistością, a przenośnie z porywczością, gwałtownością. Jedynie stare słowniki wspominają jeszcze o pierwotnym sensie przymiotnika krechki, krefki, krewki ‘słaby kruchy; ułomny moralnie’.

Pan Literka

 

Scroll to Top