Francuskie à la

W polszczyźnie znajdziemy wiele wyrazów i wyrażeń pochodzenia francuskiego, które nie zostały spolszczone graficznie, a przez to muszą być zapisywane tak jak w oryginale. Należy do nich określenie à la, które należy wymawiać z przyciskiem na ostatniej sylabie [a la].

Pojawiło się ono w tytule tekstu ogólnopolskiego Dyktanda 2012 w Katowicach przygotowanego przez prof. Andrzeja Markowskiego
(Hip-hop à la strzyżyk).

À la znaczy ‘na sposób, tak jak, na wzór, w rodzaju, wykonany tak, by przypominał kogoś lub coś, kojarzący się z kimś, z czymś’. Jest to skrót dłuższych sformułowań à la mode de… oraz à la manière de…[wym. a la mod, a la manier], dosłownie ‘na sposób czegoś lub kogoś, tak jak coś lub ktoś, na wzór czegoś, kogoś’.

Mówi się nieraz i pisze: fryzura à la Ludwik XIV (podobno ów władca francuski panujący w latach 1643-1715, czyli bardzo długo, nosił olbrzymie kręcone peruki, żeby ukryć łysinę), bokobrody à la Franciszek Józef, płaszcz à la szynel wojskowy, schab à la boeuf Stroganow (Strogonow), gol à la Leo Messi itd.

Człony à la Ludwik XIV, à la Franciszek Józef, à la szynel wojskowy, à la boeuf Stroganow (Strogonow), gol à la Messi znaczą ‘jak Ludwik XIV’, ‘jak Franciszek Józef’, ‘na wzór szynelu (szynela) wojskowego’, ‘jak boeuf Stroganow (Strogonow)’, ‘jak gol strzelony przez Messiego’.

Trudność ortograficzna z takimi wyrażeniami jak à la polega na tym, że nad literą a musi się pojawić kreseczka skierowana w lewo, czyli à (to tzw. akcent grave, a jest wówczas w artykulacji krótkie). Kiedy pisze się w Wordzie, trzeba wejść do zakładki „Symbol” i znaleźć à (bądź À, gdy rozpoczynamy pisać od tej litery).

To ważna uwaga. Ktoś, kto podczas katowickiej klasówki napisał a la zamiast à la (albo á la, czyli postawił kreseczkę nad a w prawo), popełnił błąd…

Zapamiętajcie kilka najbardziej znanych wyrażeń z członem à la:

à la carte [wym. a la kart] ‘z karty, z menu, do wyboru’;

à la fourchette [wym. a la furszet] ‘śniadanie, przyjęcie, na którym podano zimne mięsa lub wędliny’ (fourchette to ‘widelec’, zdrobnienie od fourche ‘widły’);

à la minute [wym. a la minit] ‘zaraz, natychmiast, na poczekaniu, od ręki’;

à la longue [wym. a la long] ‘z czasem, po dłuższym czasie, na dłuższą metę’.

Pan Literka

Scroll to Top