Nie mylić kłuć z kuć

Należy uważać na to, żeby starannie wymawiać czasownik kłuć.

Nie można w nim pomijać głoski ł, tzn. mówić [kuć], gdyż wówczas ktoś pomyśli, że chodzi o zupełnie inny bezokolicznik – o kuć (np. żelazo, póki gorące bądź przenośnie ‘uczyć się do klasówki’).

Dlatego zawsze mówmy wyraźnie:

ukłułem się szpilką (nie: ukułem się…),

poczułem kłujący ból w boku (nie: kujący…),

prawda kłuje w oczy (nie: kuje…).

Grupa głoskowa -łu– musi być dobrze słyszalna.

Jak wiadomo, kłuć znaczy ‘przebijać coś czymś ostro zakończonym, ranić przez ukłucie’.

Zdradzę jednak, że nie jest to pierwotne brzmienie tego czasownika. Nasi przodkowie mówili inaczej – kołć i w czasie teraźniejszym odmieniali: (ja) kolę, (ty) kolesz, (on, ona, ono) kole, (my) kolemy, (wy) kolecie, (oni, one) kolą. Stąd używane jeszcze dzisiaj przenośne powiedzenie: prawda w oczy kole.

Z czasem z formy bezokolicznikowej kołć zrobiło się kłoć (doszło do przestawienia głosek o i ł, tzw. metatezy), a jeszcze później kłóć. Pociągnęło to za sobą zmianę form osobowych. Upowszechniła się odmiana:

w czasie teraźniejszym: ja kłóję, (ty) kłójesz, (on, ona, ono) kłóje, (my) kłójemy, (wy) kłójecie, (oni, one) kłóją;

w czasie przeszłym: (ja) kłółem, (ja) kłółam, (ty) kłółeś, (ty) kłółaś, (on) kłół, (ona) kłóła, (ono) kłóło; (my) kłóliśmy, (my) kłółyśmy, (wy) kłóliście, (wy) kłółyście, (oni) kłóli, (one) kłóły.

Jak widać, pisano wtedy kłóć (przez ó).

Ostatecznie wskutek tego, że inne czasowniki miały w zakończeniu -uć (np. truć, snuć, kluć itp.), również słowo kłóć zmieniło pisownię na kłuć. Dziś piszemy i odmieniamy:

w czasie teraźniejszym: ja kłuję, (ty) kłujesz, (on, ona, ono) kłuje, (my) kłujemy, (wy) kłujecie, (oni, one) kłują;

w czasie przeszłym: (ja) kłułem, (ja) kłułam, (ty) kłułeś, (ty) kłułaś, (on) kłuł, (ona) kłuła, (ono) kłuło; (my) kłuliśmy, (my) kłułyśmy, (wy) kłuliście, (wy) kłułyście, (oni) kłuli, (one) kłuły.

Dodam, że tak samo głoska ł musi być wyraźnie słyszalna w czasownikach tłuc, zatłuc i jego formach osobowych (tłukę, zatłukę). Nie wolno mówić: co się tak tuczesz po nocach (poprawnie: …tłuczesz).

Maciej Malinowski