Książę (komu? czemu?) księciu

W porannych wiadomościach TVN24 wyemitowanych 17 czerwca br. prezenterka Małgorzata Kukuła podała informację, że

„z okazji Dnia Ojca, który na Wyspach Brytyjskich wypada zawsze w trzecią niedzielę czerwca, książę i księżna Sussex opublikowali na Instagramie zdjęcie swego sześciotygodniowego syna Archiego Harrisona, który patrzy w obiektyw i trzyma dłoń taty – księcia Harry’ego. Szczęśliwego Dnia Ojca. A księciowi Sussex życzymy wyjątkowego, obchodzonego po raz pierwszy Dnia Ojca”.

Dziennikarka popełniła spory błąd, używając słowa księciowi. Powinna była powiedzieć: „A księciu Sussex życzymy wyjątkowego, obchodzonego po raz pierwszy Dnia Ojca”

Rzeczownik książę, choć rodzaju męskiego, należy dzisiaj do nielicznych rzeczowników męskich, w których w celowniku utrzymuje się historycznie uzasadniona forma księciu (tak samo jest pan, pies, ojciec, kot, brat, chłopiec, ale panu, psu, ojcu, kotu, bratu, chłopcu).

Warto wiedzieć, że pierwotnie chodziło o rzeczownik rodzaju nijakiego (to) książę (‘syn władcy państwa’). Dopiero od XVIII w. wyraz ten zmienił rodzajowość gramatyczną z nijakiej na męską (ten) książę i zaczął nazywać już nie tylko ‘niedorosłego członka rodziny panującej’, ale w ogóle ‘członka rodziny panującej’.

To wówczas zamiast odmiany M. (to) książę, D. książęcia, C. książęciu, N. książęciem, Ms. książęciu pojawiła się deklinacja krótsza (dawne formy uległy ściągnięciu): M. (ten) książę, D. księcia (powstała ze skrócenia ksi-ąż-ęcia), C. księciu, B. księcia, N. księciem, Ms. księciu.

Źródło obrazu: E. J. Hersom [CC BY 2.0], via Wikimedia Commons
Opublikowane przez
Maciej Malinowski

Najnowsze wpisy

Czy słowo dane ma l. poj.?

Według słowników języka polskiego dane nie mają form l. poj. Ale może warto je dzisiaj…

29 kwietnia 2024

1,5 procent (nie: procenta)

W tym wypadku słowa procent nie dostosowujemy do pięciu dziesiątych, lecz liczebnika 1 … 1,5…

20 kwietnia 2024

Darujmy sobie kaszlać

Kaszleć i kasłać w zupełności wystarczą … Darujmy sobie kaszlaćCzytaj dalej »

13 kwietnia 2024

Rokować (np. powrót do zdrowia)

Nie należy używać tego czasownika bez dopełnienia, np. To dobrze rokuje … Rokować (np. powrót…

6 kwietnia 2024

Niech was (wam) Bóg błogosławi

Od wieków w polszczyźnie obecne były zwroty z zaimkami was i wam … Niech was…

29 marca 2024

Babka (dawniej baba) wielkanocna

 Takie ciasto przypominało kształtem spleciony warkocz, który starsze, zamężne kobiety (czyli baby) nosiły na głowie,…

24 marca 2024