Wielkanoc – Wielkanocy, rzadziej Wielkiejnocy

Wielkanoc to najstarsze i najważniejsze święto chrześcijan, obchodzone na pamiątkę zmartwychwstania Jezusa Chrystusa. Podczas soboru nicejskiego z 325 roku zapadła decyzja, że przypadać ono będzie zawsze w pierwszą niedzielę po pierwszej wiosennej pełni Księżyca, tj. między 22 marca a 25 kwietnia.

Zdradzę Wam, że ostatnio niektóre środowiska chrześcijańskie postulują, by termin Wielkanocy uniezależnić od faz księżyca, a więc żeby owe święta obchodzić corocznie w drugą niedzielę kwietnia, tj. pomiędzy 9. a 15. Zobaczymy, co z tego wyniknie…

Jeśli chodzi o słowo Wielkanoc, to gramatycznie należy ono do tzw. rzeczowników złożonych, które przybrały postać zrostów. Zalicza się do nich także nazwy miejscowe Białystok czy Krasnystaw, oficjalną nazwę naszego kraju Rzeczpospolita (Polska) oraz wyrazy pospolite typu dobranoc czy okamgnienie.

Jest oczywiste, że Wielkanoc powstała z połączenia przymiotnika wielka i rzeczownika noc. Po zrośnięciu się obu członów w jeden twór zmienił się akcent całości, nie mówimy już [Wielka noc], tylko [Wielkanoc] – przycisk pada na sylabę przedostatnią.

Druga innowacja polega na tym, że człon pierwszy pozostaje zwykle nieodmienny. O wiele częściej używa się form Wielkanoc, Wielkanocy, Wielkanocą niż Wielkanoc, Wielkiejnocy, Wielkąnocą.

Chcę Wam jeszcze zwrócić uwagę na coś innego.

Otóż duża część Polaków posługuje się nie nazwą własną Wielkanoc, tylko wyrażeniem zawierającym słowo święta i przymiotnik wielkanocne. I wówczas pojawia się kłopot: czy należy to pisać wielkimi literami (Święta Wielkanocne), czy małymi (święta wielkanocne)?

Właściwie nie powinno być żadnych wątpliwości, że trzeba postawić na zapis małymi literami (święta wielkanocne), gdyż mamy do czynienia nie z nazwą własną, lecz wyrażeniem opisowym, omownym (tzw. peryfrazą), składającym się ze słowa pospolitego w l. mnogiej święta i przymiotnika wielkanocne (jak wiadomo, przymiotniki pisze się małą literą).

Jakiś czas temu językoznawcy zgodzili się jednak na wielkie litery. Ze względu na zwyczaj (Wielkanoc, a także Boże Narodzenie uważa się za coś wyjątkowego) i spore upowszechnienie się takiej pisowni Rada Języka Polskiego, na wniosek Komisji Języka Religijnego, uznała kilka lat temu zapis Święta Wielkanocne za dopuszczalny.

A zatem wysyłając do kogoś kartkę, możecie już napisać np. Z okazji Świąt Wielkanocnych życzę Ci, Kasiu, radości i odpoczynku. Nie jest także błędem wielka litera w słowie święta, kiedy opuszczamy człon wielkanocne, czyli Życzę Ci radosnych Świąt.

Pan Literka