Z Jeanem Jakiem Rousseau

Skoro w nazwiskach „Remarque”, „Braque” nieme „-ue” i spółgłoska „-q” przeszły w miękkie „-kie” (z „Remarkiem”, z „Brakiem”), to to samo powinno nastąpić w imieniu „Jacques”: nie wymawiana końcówka „-ues” musi zniknąć, a obca głoska „-q” przekształcić się w polskie „-ki”, co w konsekwencji da postać: z „Jakiem?

Pisownia imion i nazwisk obcojęzycznych, szczególnie francuskich i angielskich zakończonych na -e, -ue, -ues nieme (tzn. nie wymawiane), to dla Polaków utrapienie. Wyjątkowa trudność polega na tym, że przy odmianie trzeba się posłużyć dość rzadkim znakiem graficznym, jakim jest apostrof, a całość fleksyjną uzupełnić polską końcówką rzeczownikową. Zdarza się więc, że obce imię czy nazwisko przybiera nierzadko zaskakującą formę narzędnika bądź miejscownika.

Przyjrzyjmy się pisowni francuskiego imienia Jacques i angielskiego Mike, wymawianych jako [Żak] i [Majk]. Jeśli chcemy napisać te imiona w przypadkach zależnych, to musimy użyć apostrofu:

Jacques’a [wym. Żaka], Jacques’owi, o Jacques’u;
Mike’a, Mike’owi, o Mike’u.

Ale jak będzie w narzędniku? Z Jacques’em, z Mike’em?

Otóż nie. W tym wypadku proszę się nie sugerować wydawnictwami podającymi takie formy. Autorom zabrakło odwagi, by wprowadzić poprawną pisownię tych imion, czyli z Jakiem, z Mikiem, a przede wszystkim… konsekwencji w tym, co sami ustalili!

Każe nam się pisać: Mauriac, ale: z Mauriakiem; Titanic, ale: z Titanikiem; Remarque, ale: z Remarkiem, Braque, ale: z Brakiem zgodnie z regułą, że „jeśli w którymś z przypadków gramatycznych brzmienie głoski kończącej temat nazwiska jest w języku polskim inne niż w języku oryginalnym, wówczas zakończenie tego nazwiska piszemy zgodnie z pisownią polską, a nieme -e, -ue, -ues i apostrof pomijamy”.

Proszę to przeanalizować ze mną: skoro w nazwiskach Remarque, Braque nieme -ue i spółgłoska –q przeszły w miękkie -kie (z Remarkiem, z Brakiem), to to samo powinno nastąpić w imieniu Jacques: nie wymawiana końcówka -ues musi zniknąć, a obca głoska –q przekształcić się w polskie -ki, co w konsekwencji da postać: z Jakiem.

A więc piszemy: z Jeanem Jakiem Rousseau!

Z kolei w imieniu Mike znika nieme -e, a pojawia się miękkie -ki, wobec tego powstaje forma z Mikiem.

Z Mikiem Tysonem – tylko taki zapis jest poprawny!

– Zaskakujące? – powiedzą Państwo. – Przecież w ten sposób mało co zostaje z mianownika Jacques, Mike!

– Tak, bardzo zaskakujące – odpowiadam – ale… najzupełniej poprawne. Formy narzędnika: z Jacques’em, z Mike’em są niedobre, gdyż w wymowie słyszymy [z Żakem], [z Majkem], a nie: [z Żakiem], [z Majkiem].

Oto kilka jeszcze imion i nazwisk obcojęzycznych mających w polszczyźnie dziwną odmianę i pisownię:

• Yves Montand (fr.), Yves’a [wym. Iwa] Montanda, Yves’owi Montandowi, z Yves’em Montandem, o Ywie (Yvie) Montandzie;
• François Rabelais (fr.), François Rabelais’go, François Rabelais’mu, z François Rabelais’m (a nie: Rabelais’em; czytałoby się: [Rableem]);
• Spike Lee (ang.), Spike’a [wym. Spajka] Lee, Spike’owi Lee, ze Spikiem Lee, o Spike’u Lee;
• Luke Sky Walker (ang.), Luke’a Sky Walkera, Luke’owi Sky Walkerowi, z Lukiem Sky Walkerem, o Luke’u Sky Walkerze;
• Edgar Wallace (ang.), Edgara Wallace’a, Edgarowi Wallace’owi, z Edgarem Wallace’em, o Edgarze Wallasie (tutaj c przechodzi w si);
• August Comte (fr.), Augusta Comte’a, Augustowi Comte’owi, z Augustem Comte’em, o Auguście Comcie;
• Roland Barthes (fr.) [wym. Bart], Rolanda Barthes’a, Rolandowi Barthes’owi, z Rolandem Barthes’em, o Rolandzie Barcie;
• Luke Barth (ang.), Luke’a Bartha, Luke’owi Barthowi, z Lukiem Barthem, o Luke’u Barcie (tutaj th przechodzi w ci);
• Charles Smith (ang.) [wym. Czarls…], Charlesa Smitha, Charlesowi Smithowi, z Charlesem Smithem, o Charlesie Smisie (tutaj th przechodzi w polskie si)

Wspomnijmy jeszcze o tym, że nazwiska typu Strejlau, Turnau w miejscowniku pozostają… nieodmienne (o Strejlau, o Turnau), choć prof. prof. Stanisław Jodłowski i Witold Taszycki proponowali kiedyś pisownię o Strejlau’ie, o Turnau’ie – z apostrofem, że piszemy: Joyce, ale: o Joysie, Goya, ale: Goi, Botticelli, ale: Botticellego, Medveczky, ale: Medveckiego, Horthy, ale: Horthyego, Karadżić, ale: Karadżicia.

MACIEJ MALINOWSKI