Złożyć sprawozdanie (a nie: zdać)

Na pewno zetknęliście się ze słowem sprawozdanie. To inaczej ‘szczegółowe zdanie sprawy z czegoś, inaczej raport, relacja ustna lub pisemna’. Mówi się i pisze: Sprawozdanie z wycieczki szkolnej do Krakowa; Sprawozdanie z przebiegu uroczystości odsłonięcia pomnika; Sprawozdanie z procesu sądowego itp.

Musicie wiedzieć o tym, że choć w definicji słowa sprawowanie występuje rzeczownik zdanie, nie wolno… zdawać z czegoś sprawozdania. Zawsze składa się z czegoś sprawozdanie lub przedstawia z czegoś sprawozdanie.

Zastępowanie czasowników złożyć, przedstawić czasownikiem zdać jest niezwykle częste. Ów błąd popełniają dorośli użytkownicy polszczyzny (przede wszystkim urzędnicy), którzy bezrefleksyjnie podchodzą do tego, co wychodzi spod ich pióra czy klawiatury komputera, np. Zarząd powinien zdać sprawozdanie z całego roku (zamiast złożyć sprawozdanie); Każda kadencja ma swój koniec i trzeba z niej zdać sprawozdanie (popr. złożyć sprawozdanie); Samorząd miasta musi zdać sprawozdanie z wykonania planu finansowego za rok 2009 (popr. złożyć, przedstawić sprawozdanie).

Powtarzam: sprawozdanie z czegoś się składa lub przedstawia, a nie: zdaje. Zdać można sprawę lub raport z czegoś.

Jeśli już wiecie, że należy mówić i pisać zdać sprawę, ale: złożyć sprawozdanie, to kontynuujmy nasze rozważania. Otóż zdarza się, że od rzeczownika sprawozdanie tworzy się czasownik sprawozdawać i mówi bądź pisze: Dziennikarz sprawozdawał na żywo upadek muru berlińskiego; Dyrekcje na razie nie bardzo wiedzą, jak będą sprawozdawać wydatkowanie pieniędzy do NFZ; Dyrektor łamie prawo i naraża szpital na straty, nie sprawozdając tego, co wykonaliśmy.

Tymczasem nie ma w polszczyźnie czasownika sprawozdawać, zajrzyjcie do Wielkiego słownika poprawnej polszczyzny PWN pod redakcją prof. Andrzeja Markowskiego (Warszawa 2004, s. 1090). W takiej sytuacji należy użyć innych określeń: składać sprawozdanie, zdawać sprawę z czegoś, relacjonować coś.

Zwracam na to uwagę Wam, ale przede wszystkim osobnikom dorosłym. Zapamiętajcie, że wyrazy sprawozdanie, sprawozdawca nie są takimi samymi tworami jak sprzedawanie, sprzedawca; dawanie, dawca czy wyznawanie, wyznawca, od których możliwe są czasowniki sprzedawać, dawać, wyznawać. To rzeczowniki złożone, wzorowane na określeniach pochodzenia obcego: Berichterstattungen (‘sprawozdanie, raport’) i Berichterstatter (‘sprawozdawca’).

Wyraz sprawozdawca trzeba łączyć z takimi rzeczownikami jak np. reklamodawca, prasoznawca czy opiniotwórca. Od tych ostatnich również nie można utworzyć czasowników reklamodawać, prasoznawać czy opiniotworzyć…

Pan Literka