Szatnia, czyli miejsce, gdzie dawniej przechowywano szaty…

Jak wiadomo, słowo szatnia oznacza ‘pomieszczenie w teatrze, restauracji, szkole czy innym miejscu publicznym, gdzie zostawia się wierzchnie okrycie’.

Przed wiekami jednak rozumiano je inaczej – że chodzi o pomieszczenie w dworze u bogatego pana, w którym trzyma on szaty, czyli drogocenne ubrania i wykwintne stroje’.

  vvvvvvbn n mSzata (w l. mn. szaty) jest dziś dla nas słowem nieco archaicznym i podniosłym (mówimy szaty królewskie, szaty weselne, szaty kapłańskie), kiedyś jednak oznaczała zwykłe odzienie (np. mnisi habit czy prostą, długą suknię). Dopiero później rozszerzyła sens – stała się synonimem wszelkiego ubrania, głównie drogocennego.

Nic więc dziwnego, że miejsce, w którym przechowywano szaty, nazywano szatnią. Zamiast szatnia mówiono czasem inaczej: szatownia, szatarnia lub szatnica. Owym pomieszczeniem z szatami opiekował się w bogatych domach szatniczy zwany też szatnym, którego odpowiednikiem żeńskim była szatnicza (inaczej panna szatna).

Do obowiązków obojga należało wydawanie strojów (szat) swemu panu i jego rodzinie (żonie, córkom, synom), a także utrzymywanie wszystkich rzeczy w czystości (wietrzenie, walka z molami, dbanie o nienaganny stan). Nierzadko szatniczy pomagał w ubieraniu się panu, a szatnicza w ubieraniu się jego żonie czy córkom.

W naszych czasach nikt już nie nazwie szatnią miejsca w dużym domu czy w mieszkaniu, gdzie przechowuje się odzież. Powie się jedynie: Oto moja garderoba (z fr. garde-robe ’szafa do ubrań’). Nie ma też oczywiście szatniczej i szatniczego, jedynie w teatrze utrzymały się posady garderobianej, czyli kobiety pomagającej aktorkom przy ubieraniu się i charakteryzacji, i garderobianego (mężczyzny trudniącego się tym samym).

Jak widzicie, rzeczownik szatnia zmienił swoje pierwotne znaczenie. Wywędrował z zamków czy dworów do miejsc publicznych: teatrów, restauracji, szkół, hal widowiskowych i sportowych itp. Stał się nazwą miejsca, pomieszczenia, w którym zostawiamy na jakiś czas wierzchnie okrycie. Stworzyliśmy też nowe słowa nazywające osoby pracujące w szatni: szatniarz i szatniarka.

Pan Literka