Spośród, ale: sponad i z ponad

Zauważam, że miewacie spore trudności z zapisywaniem słowa spośród. Jest to przyimek złożony, który stał się już dawno zrostem, czyli połączeniem przyimka z i przyimka pośród.

Pisze się spośród, czyli łącznie i przez s (a nie przez z), dlatego, że przyimek z, łącząc się z przyimkiem pośród, stracił dźwięczność i upodobnił się do następującej po nim spółgłoski p (ta jest bezdźwięczna). To sprawiło, że z głoski i litery z zrobiło się s…

To samo zjawisko fonetyczne zaszło w innych przyimkach złożonych, np. spoza (dawniej z poza), spod (dawniej z pod), spode (dawniej z pode), spopod (dawniej z popod), spomiędzy (dawniej z pomiędzy).

Zdradzę Wam, że jeszcze sto lat temu pisało się wyłącznie rozdzielnie z pośród, z poza, z pod, z pode, z popod, z pomiędzy, z ponad, co odnotowywały ówczesne słowniki ortograficzne (np. Słownik ortograficzny. Wskazówki pisowni polskiej i wątpliwych form gramatycznych wydany przez Wydawnictwo M. Arcta w Warszawie w 1916 r., s. 892-893).

Dzisiaj pisze się spośród, spoza, spod, spode, spopod, spomiędzy, ale wyjątkowo zarówno z ponad, jak i sponad. Ma to związek ze znaczeniem przywołanego wyrażenia i wyrazu: z ponad znaczy ‘z więcej niż; spośród’, sponad ‘znad’. Napiszemy zatem:

Z ponad kilku kandydatów wybrano najlepszego, ale:

Sponad chmur wyjrzało słońce.

Ortografia wcale nie musi być taka trudna i niezrozumiała, jeśli podejdzie się do niej ze zrozumieniem i pozna prawdziwe powody takiego czy innego zapisu wyrazu lub wyrażenia.

Pan Literka