Rzeżucha

Rzeżucha to trudne ortograficzne słowo zawierające głoskę [ż] zapisaną na dwa sposoby: rz i ż. Nazywa się tak drobną roślinę (chwast) z rodziny krzyżowych rosnącą w cienistych lasach i na wilgotnych łąkach i polach, dlatego mówi się na nią wtedy rzeżucha leśna, rzeżucha łąkowa, rzeżucha polna.

Ale jest też tzw. rzeżucha ogrodowa uprawiana w Polsce dla jadalnych liści, tyle że naprawdę chodzi o… pieprzycę siewną. Mimo wszystko i ją zwyczajowo nazywa się rzeżuchą.

Z pisownią tego słowa był jednak pierwotnie kłopot. Początkowo zapisywano je dwa razy przez rz (rzerzucha), być może pod wpływem czeskiej formy řeřicha (= rzerzicha). Dlatego funkcjonowało też krótko w obiegu słowo rzerzycha. Zdarzało się również, że nasi przodkowie pisali niekiedy „na odwrót”: żerzucha, lub nawet żeżucha.

Powodem ich rozterek ortograficznych była rzecz jasna – jak już wspomniałem – występująca w tym słowie dwa razy głoska [ż], ale także to, że niepewne jest pochodzenie naszego rzeczownika. Według jednej wersji rzeżucha ma związek z czasownikiem rzezać (‘ciąć, kroić’), od ostrych liści, według innej z czasownikiem żreć (‘gryźć, szczypać’).

Ostatecznie etymolodzy i kodyfikatorzy ortografii zadecydowali, że będziemy pisać rzeżucha, i tak zostało do dzisiaj.

Podobno rzeżuchę warto jeść głównie zimą i wczesną wiosną, gdy spada odporność naszego organizmu i na gwałt potrzebuje on witamin. Można ją dodawać do kanapek albo z większej ilości tej rośliny robić sok (pomaga ponoć świetnie na przeziębienie). Rzeżucha wzmacnia ponadto włosy i paznokcie oraz korzystnie wpływa na krążenie krwi, a także obniża poziom zawartego w niej cukru.

Pan Literka