Okrąg i okręg

W poprzednim odcinku pisałem o wyrazach krąg i kręg i różnicy znaczeniowej między nimi. Okazuje się, że współcześnie inne definicje mają również rzeczowniki okrąg i okręg.

Okrąg to 1. ‘linia mająca kształt koła’, 2. ‘osoby, przedmioty itp. ustawione w kształt koła’, 3. ‘przestrzeń zamknięta linią kolistą, płaski przedmiot kształtu kolistego’ i 4. (w matematyce): ‘krzywa płaska będąca zbiorem wszystkich punktów płaszczyzny znajdujących się w jednakowej odległości od ustalonego punktu’.

Okręg zaś to inaczej 1. część kraju stanowiąca jednostkę sądową, kolejową itp. lub w niektórych krajach – administracyjną’ i 2. ‘obszar odznaczający się określonymi właściwościami geograficznymi, sprzyjającymi rozwojowi pewnych dziedzin gospodarki’.

Mówi się więc z jednej strony okrąg tancerzy, okrąg dzieci, wzory na okrąg w układzie współrzędnych, z drugiej – okręg wyborczy, okręg administracyjny, okręg rolniczy, okręg przemysłowy itp.

Wprawdzie słowniki języka polskiego zezwalają jeszcze na używanie słowa okręg w znaczeniu 1. i 2. należącym do wyrazu okrąg, ale zwykle nie korzysta się z tej możliwości (nie powie się okręg koła, okręg tancerzy czy okręg ziemski).

Trzeba wiedzieć, że z punktu widzenia etymologicznego zasadna jest wyłącznie postać graficzna okrąg (to synonim słowa krąg). Dlatego dawni autorzy pisali o trzech powiatach stanowiących okrąg i operowali wyrażeniami okrąg naukowy warszawski, okrąg wojskowy, okrąg górniczy itp. Dzisiaj obowiązkowo słowo okrąg musieliby zastąpić wyrazem okręg.

Dodam, że rzeczownikiem okręg w znaczeniu ‘obszar, dystrykt administracyjny, sądowy, wyborczy’ zaczęto się na dobre posługiwać dopiero po drugiej wojnie światowej.

Pan Literka