Mierz siły na zamiary. Jak to rozumieć?

Tytułowy zwrot (choć w nieco zmienionej postaci, gdyż w wersji pierwotnej było mierz siłę na zamiary) pochodzi – jak wiadomo – z Pieśni filaretów Adama Mickiewicza, napisanej w 1820 roku w Kownie dla Zgromadzenia Filaterów, polskiego tajnego stowarzyszenia patriotycznego młodzieży wileńskiej.

Filareci głosili hasło „ojczyzna, nauka, cnoty”, a wspomniana pieśń stanowiła ich hymn.

Słowa mierz siłę na zamiary zawarte są w jednej końcowych zwrotek utworu:

Cyrkla, wagi i miary
Do martwych użyj brył;
Mierz siłę na zamiary,
Nie zamiar podług sił.

Co to znaczy mierz siłę na zamiary, a w wersji, która się później upowszechniła, mierz siły na zamiary?

Niektórzy błędnie to interpretują, sądząc, że w omawianym powiedzeniu chodzi o to, iż zawsze należy dostosować zamiary do możliwości i sił, jakie mamy, a nie porywać się z motyką na słońce (księżyc), tzn. decydować się na coś, co i tak pozostaje poza naszym zasięgiem.

Tymczasem wymowa Mickiewiczowych słów jest zupełnie inna.

Zwrot mierz siły na zamiary mówi o tym, że trzeba dostosowywać możliwości do zamiarów, to znaczy stawiać sobie ambitne cele, a potem dążyć do ich zrealizowania, gdyż przy olbrzymiej motywacji zawsze się znajdzie w sobie siłę, by to osiągnąć.

Jak widać, Mickiewicz nie napisał mierz zamiary na siły. Gdyby to zrobił, rzeczywiście przestrzegałby nas przed rzucaniem się na wielkie rzeczy, kiedy nie mamy wystarczających „argumentów”, by zrealizować to, co sobie zaplanowaliśmy.

Zapamiętajmy więc słowa poety i właściwie je odbierajmy:

 Mierz siłę na zamiary
Nie zamiar podług sił.

Maciej Malinowski