Ciekawe słowo ciekawy

Dla wielu osób może być zaskoczeniem, kiedy zdradzę, że przymiotnik ciekawy pierwotnie znaczył zupełnie coś innego niż dzisiaj i że etymologicznie nie miał związku z czasownikiem ciekawić czy rzeczownikami ciekawostka, ciekawość.

Mówiło się ciekawy na ‘kogoś, kto dużo biegał, kto był szybki, chyży’ (np. ciekawy chłopiec; także ciekawy pies, ciekawy kot, ciekawe zwierzę) albo o ‘czymś, co szybko przemija’ (np. ciekawy czas, ciekawy dzień, ciekawy rok).

Było to możliwe, ponieważ nasze słowo pochodziło od archaicznego dzisiaj czasownika ciekać, które znaczyło ‘szybko biec, biegać, pędzić, gonić’.

W bajce Jeleń przeglądający się Stanisław Trembecki (Antologia bajki polskiej, Warszawa 1915) pisał:

A wywierając żal taki,
Obejrzy się, aż tu doń obces ogar leci;
Nie bardzo dalej psiarnia cieka rozpuszczona.

Słowo ciekać znane jest jeszcze ponoć współcześnie w regionie łódzkim, a zwrot nasz pies jest więcej ciekawy, wiecznie cieka po wsi przytaczają Danuta Bieńkowska, Marek Cybulski i Elżbieta Umińska-Tytoń w Słowniku dwudziestowiecznej Łodzi (Łódź 2007, s. 186).

Więcej ciekawy znaczy tu ‘bardziej uganiający się’, a wiecznie cieka po wsi –‘wiecznie goni po wsi’’.

Nasi przodkowie używali też przymiotnika ciekawy w znaczeniu ‘ochoczy, chętny, skory’. Lubię cię za to, żeś do kieliszka ciekawy! – pisał Antoni Sygietyński (Wysadzony z siodła, Warszawa 1891, rodz. I).

Dopiero z biegiem lat upowszechnił się wtórny (przenośny) sens przymiotnika ciekawy, taki jaki znamy dzisiaj, czyli 1. ‘taki, który się czymś interesuje, chce mieć informacje na jakiś temat’’ i 2. ‘taki, który wzbudza zainteresowanie’ (od fr. słowa curieux).

Pan Literka