Ambulans (l. mn. ambulanse // ambulansy)

Wyraz ambulans jest zapożyczeniem z języka francuskiego (ambulance [wym. ambulãs], z łac. ambulare ‘wędrować, przechadzać się’), nazywającym ‘specjalnie wyposażony w zestaw urządzeń do ratowania życia samochód do przewozu chorych’.

Ambulans to więc inaczej ‘karetka pogotowia, sanitarka’.

Warto wiedzieć, że w przeszłości słowniki (np. Słownik języka polskiego, tzw. warszawski, Jana Karłowicza, Adama Kryńskiego i Władysława Niedźwiedzkiego, Warszawa 1900, t. I, s. 31) definiowały początkowo omawiane słowo inaczej – jako ‘ruchomy szpital wojskowy, szpital polowy, furgon kryty dla żołnierzy rannych, chorych’.

Dopiero później wyraz ambulans rozszerzył znaczenie. Ambulansem (pocztowym) do dzisiaj nazywa się ‘samochód dostawczy służący do przewożenia listów, paczek i pieniędzy’.

Omawiane słowo jest ciekawe pod względem gramatycznym.

Otóż należy wiedzieć, że w dopełniaczu l. poj. przyjmuje ono formę o zakończeniu -u (ambulansu, nie: ambulansa), ale w mianowniku l. mn. można powiedzieć i napisać zarówno (te) ambulanse, jak i (te) ambulansy.

Identyczna oboczność dotyczy form pluralnych innych rzeczowników rodzaju męskiego –  awans, dystans czy rekonesans, również wywodzących się z francuszczyzny (avance, distance, réconnaissance).

Dodam, że dawniejsze słowniki uznawały za poprawne wyłącznie postacie I przypadka l. mn. o zakończeniu -e (awanse, dystanse, rekonesanse i także ambulanse; patrz S. Szober Słownik ortoepiczny, Warszawa 1936, s. 5: te ambulanse, nie: te ambulansy).

Dopiero z czasem leksykografowie dopuścili formy z -y: ambulansy, awansy, dystansy, rekonesansy, ponieważ coraz częściej były w użyciu.

 Pan Literka