Kategoria: Porady językowe

O anagramie raz jeszcze

Zdaniem Czytelnika z Opola dodanie do definicji tego słowa wyrazu „wszystkie” (litery) jest zbędne. Nie trzeba podkreślać, że musi on zawierać tyle samo liter, co wyraz podstawowy, bo to oczywiste

‒ Jestem stałym czytelnikiem „Angory”, którą zgłębiam „od deski do deski” – pisze p. Roman Rut z Opola (adres e-mailowy do wiadomości redakcji).

‒ W felietonie „Co to jest anagram?” analizuje Pan różne definicje słowa „anagram” pod kątem obecności w nich słowa „wszystkie”. (…) Wydaje mi się, że uleciał Panu inny – myślę, że właściwy – powód braku jego użycia . Otóż nie chodzi tu o to, czy w nowym wyrazie mają być wszystkie litery pierwotnego wyrazu (bo nie ulega wątpliwości, że tak), tylko o to, czy mają być one przestawione. Jeśli tak, to wówczas żadna litera nie może pozostać w swojej pierwotnej pozycji w nowym wyrazie.

‒ Według definicji z użyciem słowa „wszystkie” ‒ pary wyrazowe „alergia” – „galeria” czy „narty” – „tyran” nie są anagramami, bo nie wszystkie litery zostały przestawione (w formie „galeria” – „i”, a w formie „tyran” – „r”), chociaż wszystkie litery pierwotnego wyrazu są obecne. Anagramami są natomiast „arbuz” – „burza”, „bandzior” – „zbrodnia” i „absurd” – „brudas.

‒ W definicji bez członu „wszystkie” („anagram” to ‘wyraz utworzony przez przestawienie liter lub sylab innego wyrazu’) anagramami są zarówno „arbuz” – „burza”, „bandzior” – „zbrodnia”, „absurd” – „brudas”, jak i „alergia” – „galeria” i „narty” – „tyran”. Czy możemy usunąć lub dodać litery? Ta definicja do tego nie uprawnia… Istnieje natomiast zabawa słowno-literowa, która polega na tworzeniu jak największej liczby wyrazów z liter zawartych w wyrazie bazowym. I tu rzeczywiście można stosować mniej liter…

Uwagi internauty wydają się niezwykle interesujące i sensowne. Przede wszystkim zwraca on uwagę na to, że anagram musi zawierać tyle samo liter, co wyraz podstawowy (czyli niejako potwierdza wątpliwości wielu osób, że pytanie w „Milionerach” okazało się jednak błędne, że zaanagram nie można było uznać ani formy zarys, ani krzak, ani kryzys, ani kryza, gdyż brakuje w nich dwóch albo trzech liter).

Cenna (i jakże trafna) wydaje się też uwaga o słowie wszystkie w definicji hasła anagram, o co się dopominałem . Okazuje się, że jest ono… zbędne. Nie trzeba bowiem podkreślać, że wyraz anagramowy musi mieć tyle samo liter, co wyraz podstawowy, bo to oczywiste. Jeśliby więc w definicji napisać „przez przestawienie wszystkich liter lub sylab innego wyrazu”, wyszłoby na to, że żadna literka nie może pozostać na swoim miejscu w anagramie, a wtedy słowa narty nie wolno by było traktować jako anagramu rzeczownika tyran. Po raz drugi pytam więc: co Państwo na to?

Przykłady anagramów:

optyczny – poczytny; chityna – hiacynt; Anglik – klinga; alergia – galeria; arbuz – burza; szaniec – nie czas; ksero – okres; pasterka – skarpeta; ekran – nerka – ranek; czarny – narcyz; bryka – rybak – rybka; aspekt – pestka; notes – sonet; strapiony – styropian; markotny – romantyk; wektor – wtorek; rekwizyt wietrzyk; brodaty – obdarty; makrela – reklama; Niemiec – ciemnie; bocian obcina; karze – rzeka – zerka; spory – syrop; naprawa – parawan; burdel – dubler; biodrowy – drobiowy; nachodzi – zachodni; darowizna – rozwadnia; monter – remont; kalendarzowy – zdeklarowany; adapter – petarda; kolejarz – rozkleja; obrazkowy – zarobkowy; baretka – kabaretizraelski – zielarski; Ukrainiec – cukiernia.

Najsławniejsze zdanie będące anagramem:

Pytanie Piłata i odpowiedź Jezusa:

– Quid est veritas? (‘Co to jest prawda’?)
– Vir est qui adest (‘Człowiek, który jest przed tobą’).

Anagram szaradziarski (przykład):

_ _ _ _ _ _ go boli, więc nie tańczy wcale,
_ _ _ _ _ _ to wkrótce, jeszcze w karnawale.

(autor Bogusław Chmielarczyk „Rozrywka”, nr 23/1992)

Należy odgadnąć pierwsze słowo (na 6 liter) i ułożyć jego anagram (także na 6 liter), ale tak, żeby całość miała sens.

Śmieszne anagramy od imion i nazwisk:

Julian Tuwim – Lutni, ujaw mi!
Lech Kaczyński – Chińczyk Aleks
Norwid – On drwi
William Clinton – I’m it, an ill clown (‘Jestem chorym klaunem’)
Poniatowski – On okpi świat.
George Bush – He bugs Gore (‘Szpieguje Gore’a’)
Jan Chryzostom Pasek – Horst Szynke-Pomacaj
Bolesław Prus – S.L. Superbawoł
Gina Lollobrigida – A big original doll.

Zdradzę Państwu na koniec, że i ja stworzyłem sobie kiedyś nazwiskowy anagram. Brzmi on tak: Maciej Malinowski – Maciej Liam Kinsow [wym. Maciej Lajam Kinsou]. Ponieważ Maciej to odpowiednik angielskich imion Matthias, Matthew [wym. Metju] (choć dla niektórych osób Maciej to wyłącznie Matthias, a Matthew to Mateusz; przez wieki imiona te mieszano, a do XVI w. nie rozróżniano ich), a w skrócie Matt, podpisuję się też czasem: Matt Liam Kinsow. Kiedy zastanawiałem się nad wymyśleniem adresu e-mailowego, postanowiłem skrócić ową nazwę, stąd login mlkinsow i pełne brzmienie poczty internetowej: mlkinsow@angora.com.pl.