Kto wykonuje tatuaż?

Są w obiegu formy tatuażysta i tatuator, ale nie wszystkie słowniki je odnotowują

– Proszę mi o odpowiedź na pytanie, jak należy mówić na „kogoś, kto wykonuje na ciele tatuaż”. Kim on jest: „tatuażystą”, „tatuażerem”, „tatuatorem”, „tatuerem”? Spotkałam się z tymi wszystkimi określeniami, ale chciałabym wiedzieć, które są poprawne (e-mail nadesłany przez internautkę).

Współczesne słowniki odnotowują formy tatuażysta i tatuator oraz ich żeńskie odpowiedniki tatuażystka, tatuatorka (vide Wielki słownik wyrazów obcych PWN pod redakcją Mirosława Bańki, Warszawa 2003, s. 1236-1237 oraz Słownik gramatyczny języka polskiego pod redakcją Zygmunta Saloniego; http://sgjp.pl/leksemy/).

Traktują je synonimicznie.

Ale w przeszłości – i to tej dość odległej – funkcjonował jedynie rzeczownik tatuator.

Natrafiamy nań w Słowniku języka polskiego, tzw. warszawskim, Jana Karłowicza, Adama Kryńskiego i Władysława Niedźwiedzkiego (Warszawa 1919, t. VII, s. 33: tatuator -a ‘ten, co tatuuje’).

Łatwo się domyślić, że słowo tatuator musiało mieć związek z czasownikiem tatuować oraz z rzeczownikiem – już wtedy archaicznym – tatuacja (łac. tatuatio, -onis) oznaczającym to samo, co tatuowanie i tatuaż, utworzonym przyrostkiem -ator od rdzenia tatu– (tatu-ować, tatu-acja, tatu-ator).

Wyrazów rodzaju męskiego o takim zakończeniu istnieje w polszczyźnie multum (np. animator, legislator, improwizator, inspirator, manipulator, organizator, realizator, prowokator), są poprawnie zbudowane zgodnie z wymogami normy słowotwórczej polszczyzny.

Z pewnością przez wzgląd na to zamieściły go wśród haseł Wielki słownik ortograficzno-fleksyjny Wydawnictwa „Horyzont” pod redakcją Jerzego Podrackiego (Warszawa 2001, s. 1305) oraz Praktyczny słownik współczesnej polszczyzny Wydawnictwa „Kurpisz” pod redakcją Haliny Zgółkowej (Poznań 2003, t. 42, s. 306).

Nie znajdziemy za to (dlaczego?) tatuatora (a także tatuażysty) w Wielkim słowniku ortograficznym PWN pod redakcją Edwarda Polańskiego (Warszawa 2017). Jest tam wyłącznie tatuaż i przymiotnik tatuażowy.

Czyby to oznaczało, że z dwóch form tatuator i tatuażysta należałoby dać pierwszeństwo tej pierwszej?

Jak się zdążyłem zorientować, prawdziwi artyści sztuki tatuażu (bo zgódźmy się, że to jest jednak sztuka…) posługują się raczej słowem tatuator, tatuatorka (w l.mn. tatuatorzy, tatuatorki) i twierdzą, że tatuażystami są amatorzy, a nie oni, profesjonaliści, mistrzowie w każdym calu.

Myślę, że nie ma o co kruszyć kopii.

Rzeczownik tatuażysta, mimo że wszedł do obiegu stosunkowo niedawno, równie dobrze nadaje się do tego, by trafnie nazywać ‘osobę parającą się wykonywaniem tatuaży // tatuażów’ (obydwie końcówki fleksyjne II przypadka l.mn. uznaje się za poprawne, chociaż Wielki słownik ortograficzny PWN opowiada się wyłącznie za formą dopełniacza tatuaży, s. 1140).

Utworzono go wprost od słowa tatuaż za pomocą sufiksu -ysta (por. masażysta, montażysta, reportażysta, szantażysta, witrażysta itp.).

Niech więc są tatuator i tatuażysta (a jak nazwać ‘osobę usuwającą tatuaż’: usuwator, usuważysta, usuwacz?).

Samo słowo tatuaż zapożyczyliśmy z języka francuskiego w postaci fonetycznej.

Galicyzm tatouage ([wym. tatuaž], ž = ż, od czasownika tatouer ‘wstrzykiwać barwnik chemiczny pod skórę’, ang. tattoo, z polinezyjskiego/ tahitańskiego tatau ‘znak’) – to właśnie ‘rysunek lub napis na ciele człowieka powstały przez wprowadzenie barwnika’.

Niewykluczone, że niektórzy młodzi ludzie tłumaczą francuski rzeczownik tatoueur [wym. tat^uer] i angielski tatooer [wym. tatuer] oznaczające ‘tatuatora, tatuażystę’ wprost jako tatuer bądź mieszają (kontaminują) francuskie słowa tatoueur i tatuager (też znaczy ‘tatuaż’) i tworzą sobie określenie tatuażer.

Tatuer i tatuażer raczej się w polszczyźnie nie przyjmą.

MACIEJ  MALINOWSKI