Wydawał się zaskoczony…  

Językoznawcy doszukują się w konstrukcji z członem „wydawał się być”  wpływu języków angielskiego i rosyjskiego

Dość często w języku dziennikarzy i innych osób wypowiadających się publiczne pojawiają się zwroty typu wydawać się być…, okazać się być…, zdawać się być…, np. Przestępca wydawał się być zaskoczony pojawieniem się policji; Prezes firmy okazał się być zwykłym hochsztaplerem; Dyrektor szpitala zdawał się być głuchy na sygnały płynące od lekarzy i pielęgniarek. Czy jest to poprawne? – pyta internautka.

Konstrukcji z czasownikami zwrotnymi wydawać się, okazać się, zdawać się nie powinno się „wzmacniać” bezokolicznikiem być, gdyż nie wnosi on do wypowiedzi nic dodatkowego, nie wzbogaca jej o żadne informacje.

Wystarczy powiedzieć:

Przestępca wydawał się zaskoczony pojawieniem się policji;
Prezes firmy okazał się zwykłym hochsztaplerem;
Dyrektor szpitala zdawał się głuchy na sygnały płynące od lekarzy i pielęgniarek.

Dlaczego mimo to duża tak wielu Polaków „podpiera się” przy różnych okazjach owym być?

Językoznawcy doszukują się w konstrukcjach wydaje się być…, okazał się być…, zdawał się być…wpływu języków angielskiego i rosyjskiego, w których występują sformułowania It seems to be i Этo кажется быть (Eto każetsa byt’), np. She seems to be happy (‘Ona wydaje się być szczęśliwa’); Oнa кажется быть счacтливая (‘Ona wydaje się, zdaje się być szczęśliwa’).

Najbardziej jednak widać tu oddziaływanie łaciny, która zna składnię nominativus cum infinitivo (łac. nominativus ‘mianownik’ i infinitivus ‘bezokolicznik’), tzn. mianownika z bezokolicznikiem.

Polega to na tym, że wypowiedź składa się z podmiotu i czasownika w stronie biernej (oznaczającego ‘postrzeganie, myślenie, mówienie’), ale także bezokolicznika orzekającego o podmiocie, np. Puella felix esse videtur. Zamiast dosłownego tłumaczenia tego zwrotu na Dziewczynka wydaje się być szczęśliwą o wiele lepiej (i przede wszystkim poprawniej) powiedzieć bądź napisać: Wydaje się, że dziewczynka jest szczęśliwa lub Dziewczynka wydaje się szczęśliwa.

Tak więc przestrzegam wszystkich Państwa przed posługiwaniem się wypowiedziami w rodzaju wydaje się być zrozumiałe, okazał się być nieuczciwym człowiekiem czy zdawał się być obojętny na życie innych. To uchybienie przeciwko polskiej składni, bezmyślne wzorowanie się na składniowych zapożyczeniach (kalkach) z innych języków.

Niektórzy lingwiści dopatrują się jednak i innej przyczyny. Otóż są w polszczyźnie czasowniki modalne mieć, musieć, starać się wymagające w zdaniu dopełniającego być. Mówi się: Prezesem miał być dotychczasowy wiceprezes; Stanowisko to musiało być wcześniej nieobsadzone; Zosia zawsze starała się być dobrą żoną. Jeśli ktoś mniej wyrobiony językowo zapamięta owe połączenia miał być…,musiało być…, starała się być…, przez fałszywą analogię będzie wcześniej czy później mówił wydawał się być…, okazał się być…, zdawał się być

Językoznawcy przestrzegają nas również przed połączeniami wyrazów wydaje się, wydawał się, okazuje się, okazał się z innymi czasownikami w formie bezokolicznika (nie tylko z być), a mianowicie zakochać, rozumieć, mieć. Takie wypowiedzi są również niepoprawne, uważa się je tak samo za kalki składniowe.

Nie mówmy więc np. Ona wydaje się go kochać; Dziecko wydaje się rozumieć, co się do niego mówi; On wydawał się nie zwracać na nią uwagi; Dyrektor okazał się nie mieć serca dla podwładnych.

W takich sytuacjach trzeba sięgnąć po inne sformułowania: Wydaje się, że ona go kocha; Wydaje się, że dziecko rozumie, co się do niego mówi; Wydaje się (albo Wygląda na to), że on nie zwracał nanią uwagi; Dyrektor okazał się bez serca dla podwładnych lub Dyrektor nie miał serca dla podwładnych.

MACIEJ MALINOWSKI

Scroll to Top