Województwo, bo wojewoda

Jedne rzeczowniki kończą się na -stwo, a drugie na -wstwo (np. myślistwo, plugastwo, obrzydlistwo i rybołówstwo, marnotrawstwo, szewstwo).

Dziś chciałbym Wam co nieco opowiedzieć o rzeczownikach mających zakończenie -ctwo i -dztwo. Właściwie identycznie się je wymawia [-ctwo], a jednak odmiennie zapisuje. Wszystko zależy od tego, jak kończą się tematy wyrazów, od których dane rzeczowniki utworzono.

Jeśli wyraz podstawowy kończy się na spółgłoski t, c, ć, cz lub k, wtedy przyrostek rzeczownika ma postać -ctwo, popatrzcie:

– bogactwo, bo: bogaty

– kupiectwo, bo: kupiec

– bractwo, bo: brać (bracia)

– krętactwo, bo: krętacz

– lotnictwo, bo: lotnik

– ponuractwo, bo: ponurak.

Zakończenie -dztwo mają natomiast rzeczowniki powstałe od tych wyrazów, których temat zawiera końcowe d, dz lub (dzi-), np.

inwalidztwo, bo: inwalida

możnowładztwo, bo: władać

ohydztwo, bo: ohyda

paskudztwo, bo: paskuda

jasnowidztwo, bo: jasnowidz

kazirodztwo, bo: rodzić

– śledztwo, bo: śledzić.

Wyjątkowo pisze się uchodźstwo i wychodźstwo (a nie: uchodźtwo, wychodźtwo czy uchodźctwo, wychodźctwo), choć owe wyrazy pochodzą od czasowników uchodzić i wychodzić, których temat kończy się na(zapisywany jako dzi-). Niewątpliwie za powód błędnego zapisywania tych wyrazów jako uchodźctwo, wychodźctwo uważa się to, że istnieją w polszczyźnie słowa uchodźca, wychodźca.

Tej samej ortograficznej regule, co rzeczowniki kończące się na –ctwo i -dztwo, podlegają, rzecz jasna, przymiotniki.

Piszemy -cki, jeśli przymiotnik został utworzony od rzeczownika, którego temat kończy się na t, c, ć, k, cz, np.

inteligencki, bo: inteligent

literacki, bo: literat

producencki, bo: producent

gotycki, bo: gotyk

tkacki, bo: tkacz,

ale -dzki (wbrew wymowie [-cki]) w przymiotnikach powstałych od tematów wyrazów zakończonych na: d, dz, dź, dż, np.

szwedzki, bo: Szwed

sąsiedzki, bo: sąsiad

stargardzki, bo: Stargard

grudziądzki, bo: Grudziądz

Zapamiętajcie na koniec wierszyk Witolda Gawdzika (Profesora Przecinka) traktujący o tej ortograficznej kwestii:

Wojewoda, województwo,

No i szwedzki, bo: od Szweda.

Kto dowodzi, ma dowództwo

Sprawdzaj, pisząc. Zniknie bieda!

Pan Literka

Scroll to Top