Ubierz się w kurtkę, ale: włóż kurtkę

Jacku, czy ubrałeś kurtkę, bo jest zimno na dworze?
Tak, ubrałem, mamo;
– Kasiu, zdejmij brudne buty i ubierz pantofle, jak wchodzisz do pokoju;
– Dobrze, już ubieram

Czy zdarza się Wam i Waszym bliskim w ten sposób powiedzieć?

Jeśli tak, to wiedzcie, że jest to… niepoprawne.

Chodzi mi o czasownik ubierać użyty niezgodnie z tym, co mówi na ten temat norma językowa. Posłuchajcie, dlaczego nie powinno się sięgać po zwroty typu: ubrać kurtkę, ubrać pantofle, ubrać płaszcz.

Czasownik ubierać ma w polszczyźnie kilka znaczeń: 1. ‘wkładać na kogoś lub na coś ubranie, obuwie’ itp.; 2. ‘ozdabiać coś czymś’; 3. ‘kupować albo szyć komuś ubranie’ itp. Można więc powiedzieć i napisać:  Mama ubrała dziecko w ciepły kombinezon; Ciocia pięknie ubrała tort (czyli ‘przyozdobiła go czekoladą i konfiturami’); Do ślubu ubrał ją najlepszy krawiec.

Nie wolno natomiast absolutnie ubierać butów, spodni, sukienki! Buty, spodnie, sukienkę zawsze się wkłada. Przywołane przeze mnie na wstępie przykłady powinny więc brzmieć tak:

Jacku, czy włożyłeś kurtkę, bo na dworze jest zimno?
– Tak, włożyłem, mamo;
– Kasiu, zdejmij brudne buty i włóż pantofle, jak wchodzisz do pokoju;
– Dobrze, już wkładam

Błędne posługiwanie się czasownikiem ubrać (ubierać) w pewnych połączeniach bierze się z pewnością z tego, że jest czasownik zwrotny ubrać się o znaczeniu ‘włożyć, wkładać coś na siebie’, 2. ‘kupić, kupować albo szyć sobie ubranie’.

Wszystko jest w porządku, kiedy powiemy np. Jacek ubrał się w niedzielę w gustowny, modny garnitur albo Arleta zawsze ubierała się ze smakiem. Popełnimy natomiast błąd, gdy sięgniemy po zwroty: Jacek ubrał gustowny, modny garnitur; Arleta zawsze ubierała ładne rzeczy.

Dodam, że niepoprawne sformułowania ubrać płaszcz, ubrać spodnie itp. spotyka się głównie na południu i zachodzie Polski. Ów regionalizm przenika jednak do polszczyzny ogólnej. Prawdopodobnie jest tłumaczeniem podobnych konstrukcji niemieckich.

I jeszcze jedno.

W niektórych słownikach natraficie na informację, że nie mówi się też załóż buty, płaszcz, tylko włóż buty, płaszcz, bo zakłada się okulary, krawat, nogę na nogę (czasownik ten znaczy ‘umieszczać coś na czymś’).

Rzeczywiście, wkładanie butów nie jest tym samym, co zakładanie okularów, ale niektórzy językoznawcy uważają jednak czasowniki wkładać i zakładać za prawie że jednakowe, dodając, że wkładanie i zakładanie to czynność tego samego rodzaju. Według mnie lepiej jednak mówić i pisać wkładam buty, koszulę, spodnie.

Nie muszę chyba dodawać, że skoro należy mówić i pisać: włóż płaszcz, kurtkę, tak samo poprawnie jest wyłącznie: rozbierz się z płaszcza, z kurtki albo zdejmij płaszcz, kurtkę. Wykluczony jest natomiast zwrot rozbierz kurkę, płaszcz

Pan Literka

Scroll to Top